Verbum

абыскны́ гл. вобыск.

абысці́, абыду́, абы́дзеш, абы́дзе; абышо́ў, -шла́, -шло́; абыдзі́; зак., каго-што.

1. Рухаючыся па крузе, прайсці вакол каго-, чаго-н.

Ён абышоў кругом сваю сялібу.

2. У ваеннай справе: зайсці ворагу з тылу або з фланга, каб акружыць яго.

Нямецка-фашысцкія войскі абышлі Брэсцкую крэпасць.

3. Прайсці бокам, мінуўшы каго-н.; абагнуць каго-, што-н.

Абысці вёску.

4. перан. Мінуць, не закрануць каго-, што-н.

Ні адна бяда яго не абыдзе.

5. перан. Знарок пазбегнуць, не закрануць чаго-н. у размове, апавяданні і пад.

А. недарэчны выпадак.

6. перан. Не палічыцца з чым-н., не прыняць пад увагу, не ўлічыць чаго-н.

Абысці закон, загад.

7. перан. Пакінуць без павышэння, узнагароды і пад.

8. Прайсці па ўсёй прасторы чаго-н., наведаць розныя месцы.

З песняй абыду я нашу родную краіну.

9. Падысці да кожнага па чарзе.

10. Пашырыцца, стаць усюды вядомым.

Навіна абышла ўвесь раён.

11. Падмануць, ашукаць.

Ён умеў абысці начальства.

12. Перамагчы, узяць верх; выперадзіць.

А. ўсіх на раённых спаборніцтвах.

◊

За вярсту абысці каго-што (разм.) — не мець жадання сустрэцца з кім-, чым-н., убачыць каго-, што-н.

|| незак. абыхо́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць і абхо́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць.

|| наз. абыхо́джванне, -я, н., абыхо́д, -у, М -дзе, м. і абхо́д, -у, М -дзе, м.

абысці́ся, абыду́ся, абы́дзешся, абы́дзецца; абышо́ўся, -шла́ся, -шло́ся; абыдзі́ся; зак.

1. Задаволіцца тым, што ёсць; здолець пражыць без каго-, чаго-н.

Без іх абыдземся.

2. Так ці інакш паставіцца да каго-, чаго-н.

А. па-людску з чалавекам.

Несправядліва абышліся з супрацоўнікам.

3. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Запатрабаваць пэўных расходаў, якіх-н. затрат.

Паліто нядорага абышлося.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Закончыцца добра, без непрыемнасцей; уладзіцца.

Усё абышлося добра.

|| незак. абыхо́дзіцца, -джуся, -дзішся, -дзіцца і абхо́дзіцца, -джуся, -дзішся, -дзіцца.

|| наз. абыхо́джанне, -я, н. (да 2 знач.).

абыхо́д, -у, М -дзе, м.

1. гл. абысці.

2. Тое, што і абыходак (у 1 і 3 знач.).

абыхо́дак, -дку, м.

1. Патрэбы штодзённага жыцця.

Мець грошы на а.

2. Неабходныя рэчы, абстаноўка (разм.).

Купіць а.

3. Карыстанне, ужытак.

Літаратура ўвайшла ў навуковы а.

◊

На першы абыходак (разм.) — на першы час, на першую патрэбу.

абыхо́джанне, -я, н.

1. Выяўленне сваіх адносін, манера паводзін у дачыненні да каго-н.

Просты ў абыходжанні.

Далікатнае а.

2. Уменне карыстацца чым-н.

Умелае а. з інструментам.

абыхо́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць; незак.

1. гл. абысці.

2. перан., каго-што і без дап. Кранаць пачуцці, хваляваць, турбаваць.

Гэта яго не абыходзіла.

абыхо́длівы, -ая, -ае.

Ветлівы, далікатны ў абыходжанні.

Абыходлівая і ласкавая медсястра.

|| наз. абыхо́длівасць, -і, ж.

абыя́кавы, -ая, -ае.

Які не выяўляе ніякай цікавасці да каго-, чаго-н., безуважны, раўнадушны да ўсяго.

А. да людзей чалавек.

Абыякавыя адносіны да працы.

|| наз. абыя́кавасць, -і, ж.

абы-адку́ль, прысл.

Усё роўна адкуль.

А. не браць цытаты!