Verbum

адапрэ́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -э́е; зак.

Адстаць, аддзяліцца ад чаго-н. пад уздзеяннем вільгаці, перамены тэмпературы.

Кара адапрэла ад пнёў.

|| незак. адаправа́ць, -прае́ і -права́е.

адаптава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны; зак. і незак., што.

Зрабіць, правесці адаптацыю; прыстасаваць (прыстасоўваць), спрасціць (спрашчаць).

А. пераклад.

адапта́цыя, -і, ж.

1. Прыстасаванне да новай сістэмы або ўмоў арганізма да новых знешніх умоў.

2. Спрашчэнне тэксту для малападрыхтаваных чытачоў.

3. Усынаўленне.

А. дзіцяці ў сям’ю.

адапхну́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ні́ся; зак.

Адштурхнуўшыся ад чаго-н., адсунуцца, аддаліцца.

А. бусаком ад берага.

|| незак. адпіха́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца і адпі́хвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

адапхну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; -ну́ты; зак., каго-што.

1. Штуршком адсунуць, аддаліць.

А. нагой крэсла.

2. Моцна напіраючы, адціснуць, прымусіць адысці.

Ён адапхнуў мяне і стаў наперадзе.

|| незак. адпіха́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і адпі́хваць, -аю, -аеш, -ае.

адара́ць, -ару́, -арэ́ш, -арэ́; -аро́м, -араце́, -ару́ць; -ары́; -ара́ны; зак., што.

1. Папрацаваць пэўны час на ворыве; адпрацаваць на ворыве ўзамен за што-н.

А. цэлы дзень.

А. за доўг.

2. Узараць нанава поле, на якім загінулі пасевы.

|| незак. адво́рваць, -аю, -аеш, -ае.

адарва́насць, -і, ж.

Адсутнасць сувязі з кім-, чым-н., адчужанасць.

А. ад роднага дома.

адарва́цца, -ву́ся, -ве́шся, -ве́цца; -вёмся, -вяце́ся, -ву́цца; -ві́ся; зак.

1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), ад каго-чаго. Аддзяліцца, адпасці.

Гузік адарваўся.

Дошка адарвалася.

2. ад каго-чаго. Аддзяліцца, адысці.

Самалёт адарваўся ад зямлі.

Не а. ад такой прыгажосці.

3. ад чаго. Аддаліўшыся, страціць сувязь з іншымі.

Абоз адарваўся ад атрада.

А. ад кампаніі.

4. ад каго. Пра войскі: аддаліўшыся, страціць сутыкненне з праціўнікам.

А. ад праціўніка.

5. ад чаго. Перастаць часова займацца чым-н. па якой-н. прычыне.

Не а. ад цікавай кнігі.

|| незак. адрыва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; наз. адры́ў, -ры́ву, м. (да 2—5 знач.).

Вучыцца без адрыву ад вытворчасці.

адарва́ць, -ву́, -ве́ш, -ве́; -вём, -вяце́, -ву́ць; -ві́; -ва́ны; зак., каго-што.

1. Рыўком, пацягнуўшы, аддзяліць (частку ад цэлага, што-н. прымацаванае).

Адарваць лісток календара.

2. звычайна безас. Адрэзаць, знесці (пра галаву, часткі цела) машынай, снарадам і пад.

Выбухам бомбы адарвала ногі.

3. ад каго-чаго. Рэзкім рухам, пераадольваючы супраціўленне, адняць, аддаліць.

А. ад падлогі.

4. перан. Разлучыць; аддзяліць, пазбавіць сувязі з кім-, чым-н.

Ад Васіля хлопцаў усё роўна не адарвеш.

5. перан. Перашкодзіць займацца чым-н., адцягнуць (ад думак і пад.).

А. ад работы.

А. ад чытання.

◊

Адарваць з пупавінай — вырваць з коранем, выкараніць.

Вачэй не адарваць — вельмі захапіцца прыгажосцю каго-, чаго-н.

Вушы (галаву) адарваць (груб.) — набіць, пакараць.

З рукамі адарваць — узяць, купіць што-н. з вялікай ахвотай.

|| незак. адрыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. адрыва́нне, -я, н. (да 1 знач.) і адры́ў, -ры́ву, м. (да 4 і 5 знач.).

адары́ць, адару́, адо́рыш, адо́рыць; адары́; адо́раны; зак., каго-што.

1. Тое, што і абдарыць.

А. дзяцей цукеркамі.

2. перан. Багата надзяліць якімі-н. якасцямі, здольнасцямі.

Прырода адарыла яго паэтычным талентам.

|| незак. адо́рваць, -аю, -аеш, -ае.