Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

адкава́ць, -кую́, -куе́ш, -куе́; -куём, -куяце́, -кую́ць; -ку́й; -кава́ны; зак.

1. што. Выкаваць.

А. падкову.

2. каго-што. Аддзяліць што-н. прыкаванае; раскаваць.

А. каня.

3. Закончыць коўку.

|| незак. адко́ўваць, -аю, -аеш, -ае.

адкавялі́ць, -вялю́, -ве́ліш, -ве́ліць; -ве́лены; зак., што і чаго (разм.).

Адрэзаць вялікі кавалак чаго-н.; адкроіць.

А. лусту хлеба.

|| незак. адкаве́льваць, -аю, -аеш, -ае.

адка́з¹, -у, м.

1. Выказванне, паведамленне, выкліканыя пытаннем.

Атрымаць а. на пісьмо.

Грунтоўны а. вучня на пытанне.

2. Рэакцыя, водгук.

А. жывога арганізма на раздражненне.

3. Водгук на што-н.; выкліканыя чым-н. дзеянні, учынкі.

У а. на страляніну танк рушыў наперад.

4. Вынік рашэння матэматычнай задачы.

Атрымаць правільны а.

5. Тое, што і адказнасць.

За мір мы ўсе а. нясём.

адка́з².

У выразе: да адказу (разм.) — да канца.

Закруціць гайку да адказу.

адказа́ць, -кажу́, -ка́жаш, -ка́жа; -кажы́; -ка́заны; зак.

1. каму, на што і без дап. Сказаць, паведаміць што-н. у адказ на зварот ці запытанне, на пытанне, ліст.

А. на пісьмо.

2. што. Расказаць настаўніку ўрок.

3. чым. Павесці сябе пэўным чынам у адказ на што-н.

А. жартам.

А. вершам.

4. Адазвацца, адклікнуцца на голас, покліч і пад.

5. за каго-што і без дап. Быць пакараным, панесці адказнасць за каго-, што-н.

А. за свой учынак.

6. што. Завяшчаць што-н. каму-н.

Ён адказаў сыну частку гаспадаркі.

7. без дап., разм. Выйсці са строю, сапсавацца.

У трактара адказалі тармазы.

|| незак. адка́зваць, -аю, -аеш, -ае.

адка́знасць, -і, ж.

1. гл. адказны.

2. Неабходнасць, абавязак адказваць за свае дзеянні, учынкі, быць адказным за іх.

Пачуццё адказнасці.

Крымінальная а.

адка́зны, -ая, -ае.

1. Чалавек, на якога ўскладаецца адказнасць, які адказвае за каго-, што-н.

А. рэдактар.

А. (наз.) за вечар.

2. Вельмі важны, значны, сур’ёзны.

Адказнае даручэнне.

Адказная пасада.

А. момант.

|| наз. адка́знасць, -і, ж.

адка́зчык, -а, мн. -і, -аў, м.

1. Асоба, якой прад’яўлены судовы іск.

Удзел у справе істца і адказчыка.

2. Той, хто нясе адказнасць, адказвае за што-н. (разм.).

Брыгадзір за ўсё а.

|| ж. адка́зчыца, -ы, мн. -ы, -чыц.

адказыра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; зак. (разм.).

Прывітаць па-вайсковаму, прыклаўшы правую руку да казырка.

адкаласава́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -су́е; зак.

Выпусціць колас.

Адкаласавала жыта.