Verbum

ад​¹ (ада), прыназ.

1. Указвае на зыходны пункт чаго-н.

   • Адысці ад агню.
   • Ад Мінска да Брэста.
   • Ад галавы да пят.

2. Указвае на крыніцу чаго-н.

   • Даведацца ад настаўніка.

3. Указвае на непасрэдную сувязь з чым-н., з якой-н. дзейнасцю.

   • Рабочы ад станка.
   • Людзі ад навукі.

4. Указвае на цэлае, якому належыць частка.

   • Крошкі ад хлеба.
   • Ножка ад крэсла.

5. Указвае на што-н., ад чаго пазбаўляюцца, што ліквідуецца, накіраванае супраць чаго-н.

   • Ачысціць ад пылу.
   • Схавацца ад спякоты.
   • Лекі ад хваробы.

6. Указвае на прычыну, падставу чаго-н.

   • Плакаць ад гора.
   • Вясёлы ад шчасця.

7. Указвае на другі прадмет, які супрацьпастаўляецца першаму.

   • Трэба адрозніваць дабро ад зла.

8. Ужыв. пры абазначэнні даты дакумента.

   • Загад ад 10 мая.

9. У выразах: год ад году, час ад часу, дзень ада дня і пад. ўказвае на часавую паслядоўнасць.

ад...​² (ада..., ад’...) прыстаўка.

1. Утварае дзеясловы са знач.:

   • канца, спынення, канчатковага выканання дзеяння. напр. адпрацаваць, аддзяжурыць, адгрымець, адказнасць;
   • устаранення чаго-н., рух убок, напр. адклеіць, адштурхнуць, ад’ехаць;
   • інтэнсіўнасці дзеяння, напр. адмабілізаваць, адпрацаваць, адсцябаць;
   • давядзення да непажаданага стану, напр. адтаптаць, адсядзець, адляжаць;

   • з марфемай «цца» — дзеяння, учыненага з мэтай ухілення ад чаго-н., напр. адпісацца, адкараскацца;

   • з марфемай «цца» — заканчэння працяглага дзеяння, напр. адваявацца, адбіцца.

2. Утварае назоўнікі са знач. аддалення, напр. адгалосак.

3. Утварае прыметнікі са знач. утварэння, паходжання ад чаго-н., напр. аддзеяслоўны, адыменны.

4. Утварае прыслоўі, напр. адгэтуль, адусюль.

адабра́ць, ✂; зак.

1. Сілай забраць у каго-н., прымусіць каго-н. аддаць якую-н. рэч

   • А. грошы.

2. Пазбавіць каго-н. якіх-н. якасцей, пачуццяў, права на што-н.

   • Страх адабраў усе сілы.

3. Адняць час, здароўе і пад. на выкананне чаго-н.

   • Пераправа адабрала многа часу.

4. што, безас.: Страціць здольнасць валодаць чым-н.

   • Не мог ісці, ногі адабрала.

5. Выбраць з аднастайных прадметаў такія, якія вылучаюцца якой-н. якасцю або прыкметай.

   • А. неабходную літаратуру для бібліятэкі.

|| незак. адбіраць, ✂.

|| наз. адбіранне, ✂ і адбор, ✂.

адабрэ́нне, ✂, н.

1. гл. адобрыць.

2. Пахвала, станоўчы водгук.

   • Учынак заслугоўвае адабрэння.

адагна́цца, ✂; зак.

1. Адагнаць каго-н., прымусіць пайсці прэч.

   • Дзеці лезуць да машыны — не а.

2. Гонячы (жывёлу), аддаліцца, адысці куды-н.

   • Пастух адагнаўся са статкам на два кіламетры ад вёскі.

|| незак. адганяцца, ✂.

адагна́ць, ✂; зак.

1. Прагнаць.

   • А. сабаку.
   • А. змрочныя думкі (перан.).

2. Перамясціць (ветрам, плынню і пад.).

   • Плынь адагнала лодку.

3. Адвесці на ранейшае месца, адправіць куды-н.

   • А. машыну ў гараж.

4. Зрабіць шляхам перагонкі (спец.).

   • А. шкіпінар.
   • А. малако.

|| незак. адганяць, ✂.

|| наз. адгонка, ✂ і адгон, ✂.

адагну́цца, ✂; зак.

1. Пра загнутае: адвярнуцца, выпрастацца.

   • Цвік адагнуўся.

2. Разагнуўшыся, падняцца; выпрастаць спіну.

|| незак. адгінацца, ✂.

адагну́ць, ✂; зак.

Адвярнуць загнутае.

• А. цвік.

|| незак. адгінаць, ✂.

|| наз. адгінанне, ✂.

адагрэ́цца, ✂; зак.

Сагрэцца, зрабіцца цёплым.

• А. каля печкі.
• А. ў цёплай хаце.
• А. душой (перан.).

|| незак. адагравацца, ✂.

|| наз. адаграванне, ✂.

адагрэ́ць, ✂; зак.

Зрабіць цёплым, сагрэць.

• А. настылыя ногі.
• А. сірату (перан.).

|| незак. адаграваць, ✂.

|| наз. адаграванне, ✂.