Verbum

адкро́іць, ✂; зак.

Адрэзаць ад цэлага ці кавалка (часцей пра хлеб).

• А. лусту хлеба.

|| незак. адкройваць, ✂.

адкруці́цца, ✂; зак.

1. Раскруціўшыся, аддзяліцца; адшрубавацца.

   • Вяроўка адкруцілася.
   • Адкруцілася гайка.

2. Ухіліцца, хітра вызваліцца ад чаго-н. (разм.).

   • А. ад паездкі.

|| незак. адкручвацца, ✂.

адкруці́ць, ✂; зак.

1. Круцячы, аддзяліць, зняць, адшрубаваць.

   • А. дрот.
   • А. гайку.
   • А. кран.

◊

• Адкруціць галаву (вушы) каму (разм. незадав.) — пагроза пакараць, расправіцца.

|| незак. адкручваць, ✂.

адкры́ты, ✂.

1. Нічым не загароджаны, не прыкрыты.

   • А. прастор.
   • Адкрытае мора.
   • Смажыць на адкрытым агні.

2. Даступны для ўсіх жадаючых.

   • А. сход.

3. Не тайны, яўны.

   • А. пратэст.
   • Адкрыта (прысл.) выступіць з крытыкай недахопаў.
   • Адкрытае галасаванне (падняццем рук, не тайнае).

4. Шчыры, прамы.

   • А. твар.
   • А. характар.

5. Тое, што і разгорнуты.

   • Адкрытая кніга.
   • А. журнал.

6. З вялікім выразам.

   • Адкрытае плацце.

7. Не падземны, з знадворным выхадам пласта.

   • А. спосаб здабычы вугалю.

◊

• Адкрытае пісьмо — пісьмо каму-н., якое публікуецца ў друку.

• Адкрытае пытанне — нявырашанае пытанне.

• Адкрытая рана — рана, якая не зажыла.

• Адкрыты лоб — вялікі і круты лоб.

• У адкрытую (ісці, дзейнічаць) (разм.) — не ўтойваючы сродкаў і прыёмаў.

|| наз. адкрытасць, ✂.

адкры́цца, ✂; зак.

1. Стаць адкрытым (гл. адкрыць у 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8 і 9 знач.).

2. Пра рану: перастаць зажываць, разысціся краямі.

   • Адкрыліся старыя раны.

3. перан. Стаць бачным, паказацца.

   • Наперадзе адкрыўся цудоўны краявід.

4. Выявіцца, з’явіцца (разм.).

   • Адкрылася хвароба.

5. Расказаць пра сябе адкрыта, шчыра, прызнацца ў чым-н.

   • А. свайму сябру.

|| незак. адкрывацца, ✂.

адкрыццё, ✂, н.

1. гл. адкрыць.

2. Тое, што адкрыта, стала вядомым у выніку даследаванняў і пад., новая ісціна.

   • Навуковае а.
   • А. атамнай энергіі.

адкры́ць, ✂; зак.

1. Тое, што і адчыніць.

   • А. хату.
   • А. вокны.

2. Зрабіць даступным для чаго-н., раскрыць, распячатаць, адкаркаваць і пад.

   • А. кансервы.
   • А. бутэльку.
   • А. пісьмо.

3. Раскрыць, разамкнуць.

   • А. кніжку.
   • А. ноты.
   • А. вочы.

4. Зняць што-н. зверху, агаліць.

   • А. твар.
   • А. грудзі.

5. Увесці ў дзеянне, пусціць што-н.

   • А. газ.
   • А. ваду.

6. Выявіць, паведаміць адкрыта, не тоячыся, што-н.

   • А. праўду.
   • А. свае планы.

7. Даць шырокія магчымасці для развіцця чаго-н.

   • А. дарогу новаму.

8. Пачаць што-н., пакласці пачатак якім-н. дзеянням, дзейнасці.

   • А. сход.
   • А. рахунак.
   • А. тэатральны сезон.
   • А. агонь (пачаць страляць).

9. Устанавіць наяўнасць, існаванне чаго-н.

   • А. залежы вугалю.
   • А. сакрэт.
   • А. Амерыку (перан. сказаць, аб’явіць тое, што даўно вядома; іран.).

|| незак. адкрываць, ✂.

|| наз. адкрыццё, ✂ і адкрыванне, ✂.

адкрэ́сліць, ✂; зак.

Аддзяліць або выдзеліць рыскай.

• А. патрэбны тэкст у кнізе.

|| незак. адкрэсліваць, ✂.

адкукава́ць, ✂; зак.

1. Скончыць, перастаць кукаваць.

   • Адкукавала зязюля.

2. перан. Адбыць пэўны час у цяжкіх умовах (разм.).

   • Дзесяць месяцаў адкукаваў у каталажцы.

адку́ль, прысл.

1. пыт. З якога месца, з якой крыніцы.

   • А. едзеце?
   • А. гэта вядома?

2. адноснае. З таго месца (пра якое гаворыцца ў дадзеным сказе).

   • Мы глянулі туды, адкуль пачуліся галасы.