Verbum

адкрыццё, -я́, мн. -кры́цці, -яў, н.

1. гл. адкрыць.

2. Тое, што выяўлена, стала вядомым у выніку даследаванняў і пад., новая ісціна.

Навуковае а.

А. атамнай энергіі.

3. Тое, што неспадзявана для каго-н. устаноўлена, выяўлена, пазнана.

І раптам нечаканае а.: ён піша вершы.

адкры́ць, -ры́ю, -ры́еш, -ры́е; -ры́ты; зак., што.

1. Тое, што і адчыніць.

А. хату.

А. вокны.

2. Зрабіць даступным для чаго-н., раскрыць, распячатаць, адкаркаваць і пад.

А. кансервы.

А. бутэльку А. пісьмо.

3. Раскрыць, разамкнуць.

А. кніжку.

А. ноты.

А. вочы.

4. Зняць што-н. зверху, агаліць.

А. твар.

А. грудзі.

5. Увесці ў дзеянне, пусціць што-н.

А. газ.

А. ваду.

6. Выявіць, паведаміць адкрыта, не тоячыся, што-н.

А. праўду.

А. свае планы.

7. Даць шырокія магчымасці для развіцця чаго-н.

А. дарогу новаму.

8. Пачаць што-н., пакласці пачатак якім-н. дзеянням, дзейнасці.

А. сход.

А. рахунак.

А. тэатральны сезон.

А. агонь (пачаць страляць).

9. Устанавіць наяўнасць, існаванне чаго-н. у выніку даследавання.

А. залежы вугалю.

А.

Амерыку (перан.: сказаць, аб’явіць тое, што даўно вядома; іран.).

10. Заўважыць невядомыя да гэтага здольнасці, якасці.

А. у сабе талент.

|| незак. адкрыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. адкрыццё, -я́, н. і адкрыва́нне, -я, н.

адкрэ́сліць, -лю, -ліш, -ліць; -лены; зак., што.

Аддзяліць або выдзеліць рыскай.

А. патрэбны тэкст у кнізе.

|| незак. адкрэ́сліваць, -аю, -аеш, -ае.

адкукава́ць, -куку́ю, -куку́еш, -куку́е; -куку́й; зак.

1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Скончыць, перастаць кукаваць.

Адкукавала зязюля.

2. перан. Адбыць пэўны час у цяжкіх умовах (разм.).

Дзесяць месяцаў адкукаваў у каталажцы.

адку́ль, прысл.

1. пыт. З якога месца, з якой крыніцы, ад каго; ужыв. ў клічна-пытальных сказах пры выказванні нязгоды, адмаўлення чаго-н.

А. едзеце? Толькі кудзеля і будзе...

А. той кужаль.

А. гэта вядома?

2. адноснае. Ужыв. як злучальнае слова для падпарадкавання даданых сказаў месца, даданых азначальных сказаў, даданых дапаўняльных сказаў (у адпаведнасці з суадноснымі словамі «там», «туды», «адтуль», «той» і іншымі ў галоўным сказе).

Мы глянулі туды, а. пачуліся галасы.

◊

Адкуль (толькі) ногі ўзяліся — пра таго, хто хутка ўцякае.

адку́ль-не́будзь, прысл.

З якога-н. месца, з якой-н. крыніцы.

А. даведаемся.

адкупі́цца, -куплю́ся, -ку́пішся, -ку́піцца; зак., ад каго-чаго.

Вызваліцца ад якой-н. залежнасці, ад якіх-н. абавязкаў за плату, хабар і пад.; выкупіць сябе.

Ледзь адкупіўся.

|| незак. адкупля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.

адкупі́ць, -куплю́, -ку́піш, -ку́піць; -ку́плены; зак., што.

1. Атрымаць права на што-н., заплаціўшы грошы; узяць на водкуп; купіць (уст.).

А. увесь ураджай.

2. Купіўшы што-н., аддаць замест сапсаванага, згубленага (разм.).

А. кнігу.

|| незак. адкупля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

адкупны́ гл. водкуп.

адку́пшчык, -а, мн. -і, -аў, м. (гіст.).

Той, хто набыў права на які-н. від дзяржаўных адходаў, падаткаў; уладальнік водкупу.