Verbum

абняду́жаць, ✂; зак.

Страціць сілы, здароўе, аслабець.

• Абнядужаў дзед.

|| незак. абнядужваць, ✂.

абнясла́віць, ✂; зак.

Распаўсюдзіць нядобрую славу пра каго-, што-н. і зганьбіць.

• А. чалавека.

|| незак. абнеслаўляць, ✂ і абняслаўліваць, ✂.

|| наз. абнеслаўленне, ✂, абняслаўліванне, ✂ і абняслаўленне, ✂.

абня́цца, ✂; зак.

Абняць адзін аднаго.

• А. пры сустрэчы.

|| незак. абнімацца, ✂ і абдымацца, ✂.

абня́ць, ✂; зак.

1. Ласкава абхапіць рукамі каго-, што-н. для выражэння сардэчных адносін.

   • Маці пяшчотна абняла сына.

2. Акінуць, ахапіць позіркам.

   • Не а. вачамі прасторы палёў.

3. Акружыць з розных бакоў.

   • Маладыя рабіны абнялі сядзібу.
   • Пажар абняў сяло (перан.).

4. перан. Ахапіць, авалодаць (пра пачуцці).

   • Лясны спакой абняў душу лагодай.

◊

• (Як) вокам (позіркам) абняць (разм.) — вельмі далёкі, як толькі можна ўбачыць.

|| незак. абнімаць, ✂ і абдымаць, ✂.

або́, злуч.

1. размеркавальны. Ужыв. для супастаўлення членаў сказа і сказаў з узаемным выключэннем, паказваючы на катэгарычнасць выбару аднаго з іх.

   • Або заўтра, або паслязаўтра.
   • Або пан, або прапаў (прыказка).
   • Пашукай на паліцы або ў шафе.
   • Дрыгва зацягне кожнага, хто аступіцца або зробіць неасцярожны крок.

2. пералічальна-размеркавальны. Аб’ядноўвае члены сказа і сказы пры пералічэнні.

   • Каго ты ні вазьмі, дык гэта або рабочы, або калгаснік, або інтэлігент.

3. далучальны. Ужыв. для злучэння розных назваў аднаго і таго ж паняцця, для паяснення, у знач. іншымі словамі, гэта значыць.

   • Берагавыя ластаўкі, або беражанкі, спрытна ляталі над вадой.

4. у знач. пытальнай часціцы. Ужыв. у пачатку пытальных сказаў у знач. «хіба?», «няўжо?» (разм.).

   • Або ты не ведаеш пра гэта?

абогатвары́ць, ✂; зак.

Аднесціся з захапленнем, з любасцю да каго-н., узняць на ўзровень славы.

• А. паэта.
• А. героя.

|| незак. абогатвараць, ✂.

|| наз. абогатварэнне, ✂.

або́два, ✂; ліч., зб.

Як той, так і другі.

• Абодва сыны служаць у арміі.
• Абедзве дачкі вучацца.
• Абедзвюма рукамі трымацца (перан. даражыць чым-н. і разм.).

або́ддзе, ✂, н., зб.

Абады.

• Тнуць а.

або́е, ✂; ліч., зб.

Як той, так і другі; як тая, так і другая; як тое, так і другое.

• Жонка мужу нешта шэпча і абое выходзяць.

◊

• Абое рабое (разм. неадабр.) — пра людзей, падобных у чым-н., вартых адзін аднаго (па якіх-н. адмоўных якасцях).

або́з, ✂, м.

1. Група фурманак, падвод з людзьмі або грузам.

   • А. з фуражом.

2. Сукупнасць транспартных сродкаў спецыяльнага прызначэння.

   • Абозы з раненымі.

◊

• Плесціся ў абозе (разм.) — цягнуцца ў хвасце, адставаць ад усіх.

|| прым. абозны, ✂.