Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

адкі́ды, .

Непрыгодныя рэшткі чаго-н., адходы.

  • Скрыня для акідаў.
  • А. вытворчасці.
  • А. грамадства (перан.).

|| прым. адкідны, .

адкі́нуцца, ; зак.

  1. Адхіліцца, адваліцца назад тулавам.

    • А. на спінку крэсла.
  2. Раптоўна адчыніцца, адпасці, адсунуцца ў бок.

    • Адкінуліся дзверцы.
    • Адкінуліся шторы.
  3. Вярнуцца зноў (пра хваробу).

    • Адкінулася гарачка.
  4. перан. Адвярнуцца.

    • Адкінуліся кавалеры, засталася адна.

|| незак. адкідвацца, .

адкі́нуць, ; зак.

  1. Кінуць убок.

    • А. камень.
  2. перан. Не прыняць, адмовіцца ад чаго-н. (разм.).

    • Добрую рэч ніхто не адкіне.
    • А. сумненні.
  3. перан. Атакуючы, прымусіць адступіць.

    • А. ворага далёка назад.
  4. Адкрыць, адвесці ўбок, адвярнуць, закінуць назад.

    • А. века скрыні.
    • А. галаву.
  5. Зменшыць на пэўную колькасць, адняць.

    • А. сотню рублёў.
  6. ас. і безас., каго-што.

    • Вярнуцца (пра хваробу).
    • Грып яго адкінуў.
  7. Адбіць, стварыць (цень, святло і пад.).

    • Сад адкінуў густы цень.

  • Адкінуць хвост (капыты) (разм.) — захварэць, памерці.

|| незак. адкідваць, .

адкіпе́лы, .

Які згус, ссеўся пры кіпенні.

  • Адкіпелае малако.

адкіпе́ць, ; зак.

  1. Згуснуць, ссесціся ад кіпення.

    • Малако адкіпела.
  2. перан. Супакоіцца, уціхнуць.

    • Адкіпела на сэрцы (безас.).

|| незак. адкіпаць, .

адкла́д, , м.

Перанясенне на больш позні тэрмін; адтэрміноўка.

  • А. не ідзе на лад (прыказка).

адклада́нне, , н.

  1. гл. адкласціся.

  2. Тое, што і адклады.

адкладны́, .

Які адкладваецца, апускаецца.

  • А. каўнер.

адкла́ды, .

  1. Асадак арганічных і неарганічных рэчываў у выніку іх паступовага намнажэння.

    • Дэвонскія адклады.
  2. Намнажэнні якіх-н. рэчываў.

    • Тлушчавыя а.

адкла́сці, ; зак.

  1. Пакласці ўбок, асобна.

    • А. патрэбную рэч.
  2. Захаваць, не расходуючы.

    • А. грошы на мэблю.
  3. Назбіраць, назапасіць; утварыць адклады.

    • Возера адклала тоўсты слой ілу.
  4. Пакінуць пасля сябе для захавання патомства (спец.).

    • Птушка адклала яйкі.
  5. Адтэрмінаваць, перанесці.

    • А. сход.
    • Не адкладвай справы на заўтра, а жаніцьбы на старасць (з нар.).
  6. Пра каўнер і прадметы, прымацаваныя да чаго-н. адным краем: апусціць, адкінуць.

    • А. каўнер кажуха.
  7. У геаметрыі: адмераўшы, адзначыць адрэзак на прадмет.

    • На прамой АВ а. адрэзак СД.
  8. перан. Пакінуць след, адбітак, зрабіць уплыў.

    • Перажыванні адклалі свой след.

|| незак. адкладаць, і адкладваць, .