Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

адхапі́ць, -хаплю́, -хо́піш, -хо́піць; -хо́плены; зак.

1. што. Паспешліва адняць.

А. руку ад агню.

2. каго-што. Набыць, дастаць (пра што-н. добрае; разм.).

А. добры гарнітур.

3. што. Атрымаць, зарабіць (разм.).

А. вымову.

А. двойку.

4. што. З сілай адарваць, адрэзаць, адкусіць (разм.).

А. сякерай галіну.

|| незак. адхо́пліваць, -аю, -аеш, -ае.

адха́ркацца, -аюся, -аешся, -аецца; зак.

1. Харкаючы, ачысціць горла ад макроты, слізі.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Аддзяліцца пры харканні.

Уся макрота адхаркалася.

|| незак. адха́рквацца, -аюся, -аешся, -аецца.

адха́ркаць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак., што.

Пахаркаўшы, сплюнуць макроту, слізь.

|| незак. адха́ркваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. адха́ркванне, -я, н.

адха́рквальны, -ая, -ае.

Які выклікае адхаркванне, спрыяе адхаркванню.

Адхарквальная мікстура.

адха́ркнуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -ні́ся; зак.

1. Харкнуўшы, ачысціць горла ад макроты, слізі.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Аддзяліцца пры адхаркванні.

Макрота адхаркнулася.

|| незак. адха́рквацца, -аюся, -аешся, -аецца.

адха́ркнуць, -ну́, -не́ш, -не́; -ні́; -ну́ты; зак., што.

Харкнуўшы, сплюнуць.

адха́яць, -ха́ю, -ха́еш, -ха́е; -ха́й; -ха́яны; зак., каго-што.

1. Вярнуць прытомнасць; адратаваць (разм.).

А. хворага.

2. Ачысціць, адмыць, агледзець.

|| незак. адха́йваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. адха́йванне, -я, н.

адхваста́ць, -хвашчу́, -хво́шчаш, -хво́шча; -хвашчы́; -хваста́ны; зак., каго-што (разм.).

1. Адсцябаць чым-н. гібкім; адлупцаваць.

2. перан. Бязлітасна, рэзка пакрытыкаваць, вылаяць.

адхілі́цца, -хілю́ся, -хі́лішся, -хі́ліцца; зак.

1. Падацца ўбок, адвярнуцца.

Адхілілася кабета і выцерла заплаканыя вочы.

2. Адысці ад прамога маршруту, збіцца.

А. ўбок і заблудзіцца.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Адгарнуцца, адсланіцца.

Заслона адхілілася.

4. перан. Перакінуць увагу на што-н. іншае.

Важна, каб не а. ад галоўнага.

|| незак. адхіля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.

|| наз. адхіле́нне, -я, н.

А. ад нормы.

адхілі́ць, -хілю́, -хі́ліш, -хі́ліць; -хі́лены; зак.

1. каго-што. Адвесці ўбок, адвярнуць.

А. галаву.

2. што. Адхінуць, адгарнуць.

А. коўдру.

3. перан., каго-што. Не прыняць, адвергнуць; не дапусціць.

А. кандыдатуру.

|| незак. адхіля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. адхіле́нне, -я, н.