абняду́жаць, -аю, -аеш, -ае; зак.
Страціць сілы, здароўе, аслабець.
Абнядужаў дзед.
|| незак. абняду́жваць, -аю, -аеш, -ае.
абнясла́віць, -ла́ўлю, -ла́віш, -ла́віць; -ла́ўлены; зак., каго-што.
Распаўсюдзіць нядобрую славу пра каго-, што-н.; зганьбіць.
А. чалавека.
|| незак. абнеслаўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е і абнясла́ўліваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. (дзеянне) абнеслаўле́нне, -я, н., абнясла́ўліванне, -я, н. і (стан) абнясла́ўленне, -я, н.
абня́цца, абніму́ся, абні́мешся, абні́мецца і (радзей) абдыму́ся, абды́мешся, абды́мецца; абня́ўся, -няла́ся, -ло́ся; абнімі́ся і (радзей) абдымі́ся; зак.
Абняць адзін аднаго.
А. пры сустрэчы.
|| незак. абніма́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца і (радзей) абдыма́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
абня́ць, абніму́, абні́меш, абні́ме і абдыму́, абды́меш, абды́ме; абня́ў, -няла́, -ло́; абнімі́ і абдымі́; абня́ты; зак., каго-што.
1. Ласкава абхапіць рукамі каго-, што-н. для выражэння сардэчных адносін.
Маці пяшчотна абняла сына.
2. Акінуць, ахапіць позіркам.
Не а. вачамі прасторы палёў.
3. перан. Акружыць з розных бакоў.
Маладыя рабіны абнялі сядзібу.
Пажар абняў сяло.
4. перан. Ахапіць, авалодаць (пра пачуцці).
Лясны спакой абняў душу лагодай.
◊
(Як) вокам (позіркам) абняць (разм.) — вельмі далёкі, як толькі можна ўбачыць.
|| незак. абніма́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і абдыма́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
або́, злуч.
1. размеркавальны. Ужыв. для супастаўлення членаў сказа і сказаў з узаемным выключэннем, паказваючы на катэгарычнасць выбару аднаго з іх.
Або заўтра, або паслязаўтра.
Або пан, або прапаў (прыказка). Пашукай на паліцы або ў шафе.
Дрыгва зацягне кожнага, хто аступіцца або зробіць неасцярожны крок.
2. пералічальна-размеркавальны. Аб’ядноўвае члены сказа і сказы пры пералічэнні.
Каго ты ні вазьмі, дык гэта або матэматык, або фізік, або хімік.
3. далучальны. Ужыв. для злучэння розных назваў аднаго і таго ж паняцця, для паяснення, у знач. іншымі словамі, гэта значыць.
Берагавыя ластаўкі, або беражанкі, спрытна ляталі над вадой.
4. у знач. пыт. часц. Ужыв. ў пачатку пытальных сказаў у знач. хіба?, няўжо? (разм.).
Або ты не ведаеш пра гэта?
або́два, або́двух, Т або́двума, м. і н.; абе́дзве, абе́дзвюх, Т абе́дзвюма, ж., ліч. зб.
Як той, так і другі.
А. сыны служаць у арміі.
Абедзве дачкі вучацца.
або́е, абаіх, ліч. зб.
Як той, так і другі; як той, так і другая; як тое, так і другое.
Жонка мужу нешта шэпча і а. выходзяць.
◊
Абое рабое (разм., неадабр.) — пра людзей, падобных у чым-н., вартых адзін аднаго (па якіх-н. адмоўных якасцях).
або́з, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. Некалькі фурманак, падвод з людзьмі або грузам, якія едуць адна за другой.
Абозы з раненымі.
А. з фуражом.
2. Сукупнасць транспартных сродкаў спецыяльнага прызначэння.
Пажарны а.
◊
Плесціся ў абозе (разм.) — цягнуцца ў хвасце, адставаць ад усіх.
|| прым. або́зны, -ая, -ае.