адда́ць, -да́м, -дасі́, -да́сць; -дадзі́м, -дасце́, -даду́ць; зак., каго-што.
1. Вярнуць назад узятае ў каго-н.
А. доўг.
Што вінен, аддаць павінен (прыказка).
2. Вылучыўшы святло, цяпло, вільгаць і пад., уздзейнічаць на што-н.
Сонца шчодра аддае цяпло.
3. Даць, перадаць што-н. каму-н.
Салдат аддаў дзяўчынцы свой шынель, а сам узяў малога на рукі.
4. Перадаць што-н. каму-н. ва ўласнасць або на карыстанне.
А. хату.
5. перан. Перадаць што-н., падзяліцца чым-н.
А. вопыт і веды.
6. перан. Ахвяраваць кім-, чым-н. дзеля каго-, чаго-н.
А. сілы, здароўе.
Героі аддалі сваё жыццё за шчасце, свабоду і незалежнасць Радзімы.
7. Не ўтрымаць, уступіць што-н. непрыяцелю ў барацьбе.
8. Патраціць час, працу, намаганні на што-н.
9. Здаць што-н. куды-н. для якой-н. мэты.
А. бялізну ў пральню.
10. Накіраваць на службу, вучобу.
А. у салдаты.
А. у гімназію.
11. Выдаць замуж.
А. дачку за сына спевака.
12. Прадаць (па якой-н. цане).
Танна а.
13. Заплаціць за купленае.
Дваццаць тысяч рублёў аддала.
14. З некаторымі назоўнікамі ўтварае спалучэнне са знач. дзеяння ў залежнасці ад сэнсу назоўніка.
А. загад.
А. перавагу.
15. без дап. Зрабіць рэзкі, кароткі рух назад пры выстрале (пра зброю).
Вінтоўка аддала прыкладам у плячо.
16. Прымусіць адступіць назад (пра каня); ад’ехаць заднім ходам на невялікую адлегласць, каб уступіць месца, не перашкаджаць каму-, чаму-н.
17. безас. Адазвацца болем у якой-н. частцы цела.
Аддало ў спіну.
18. спец. Адвязаць, паслабіць якар і пад.
◊
Аддаць (богу) душу (разм.) — памерці.
Аддаць голас — прагаласаваць за каго-н. на выбарах.
Аддаць даніну — выказаць павагу, выканаць доўг пашаны, прызнаць.
Аддаць жыццё за каго-, што-н. — памерці, абараняючы каго-, што-н.
|| незак. аддава́ць, -даю́, -дае́ш, -дае́ (да 2 знач.).