Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

асе́птыка, -і, ДМ -тыцы, ж. (спец.).

Засцярога ад заражэння пры аперацыях, пры лячэнні ран.

|| прым. асепты́чны, -ая, -ае.

асе́сці, асяду́, ася́дзеш, ася́дзе; ася́дзь; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Апусціцца, паглыбіцца ў зямлю, ушчыльніўшыся, зляжаўшыся.

Сцены дома аселі.

Снег за ноч асеў.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Апускаючыся, сесці на дно, прыстаць да чаго-н. слоем.

Муць асела на дно.

3. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Перастаць лётаць, сесці на што-н. (пра пчол, птушак і пад.).

Рой пчол асеў.

4. Пасяліцца на пастаяннае жыхарства.

Сям’я асела ў вёсцы.

5. перан. Затрымацца, замацавацца.

Радкі верша аселі ў памяці.

6. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Страціць сілу, паслабець.

Голас неяк асеў, прагучаў ціха.

7. перан. Пасля ўзбуджэння аціхнуць, спыніць актыўную дзейнасць.

Чалавек змоўк, неяк асеў.

|| незак. асяда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; наз. асяда́нне, -я, н.

асе́тр, асятра́, мн. асятры́, -о́ў, м.

Буйная прамысловая рыба, каштоўная сваім мясам і ікрой.

|| прым. асятро́вы, -ая, -ае.

Сямейства асятровых (наз.). Асятровая ікра.

асеці́ны, -ці́н, адз.і́н, -а, м.

Народ, які складае асноўнае насельніцтва Рэспублікі Паўночная Асеція — Аланія (у складзе Расійскай Федэрацыі) і Рэспублікі Паўднёвая Асеція.

|| ж. асеці́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак.

|| прым. асеці́нскі, -ая, -ае.

асе́ць, -і, мн. -і, -ей, ж.

Памяшканне пры гумне для сушкі снапоў перад малацьбой.

|| прым. асе́цевы, -ая, -ае.

асе́чка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.

1. Пры стральбе: адсутнасць выстралу з-за няспраўнасці зброі ці патрона.

Ружжо дало асечку.

2. перан. Няўдача пры выкананні чаго-н. (разм.).

асячы́ і (радзей) асе́кчы, асяку́, асячэ́ш, асячэ́; асячо́м, асечаце́, асяку́ць; асе́к, -кла; асячы́; асе́чаны; зак., каго-што.

Тое, што і абсячы, абсекчы.

|| незак. асяка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

асячы́ся і (радзей) асе́кчыся, асяку́ся, асячэ́шся, асячэ́цца; асячо́мся, асечаце́ся, асяку́цца; асе́кся, -клася; асячы́ся; зак.

1. Нечакана спыніць гаворку, запнуцца.

Яна раптам асеклася, пачырванела.

2. Пацярпець няўдачу ў чым-н.

|| незак. асяка́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.