Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні
абвгдеёжзійклмнопрстуфхцчшэюя
аеілнорстухчшыэюя’
абвгдеёжзійклмнпрстўфхцчшэюя-.

пан, ✂, м.

  1. У дарэвалюцыйнай Расіі і ў капіталістычных краінах: чалавек з прывілеяваных класаў (памешчык, дваранін і пад.), а таксама зварот да яго.

    • Сядзець як пан або панам (перан. гультаяваць, нічога не рабіць; разм.).
    • Жыць як пан або панам (перан. жыць у дастатку і бяздзейнасці; разм.).

  2. Пра чалавека, які ўхіляецца ад працы сам і мае моду перакладваць работу на іншых (разм.).

  3. Форма ветлівага звароту да афіцыйных прадстаўнікоў або грамадзян іншых краін.

    • Паважаныя дамы і паны!

|| ж. пані, ✂.

|| прым. панскі, ✂.

  • П. двор.
  • Панскія замашкі.

пан...

Першая частка складаных слоў са знач. паўнаты ахопу, панавання, напр. пан’еўрапейскі, панславізм, панэлінізм.

панавальваць​1, ✂; зак.

  1. Наваліць, нагрузіць на каго-, што-н. вялікую колькасць чаго-н.

    • П. галля на кастры.

  2. Накідаць у беспарадку многа чаго-н.

панавальваць​2, ✂; зак.

Зрабіць шляхам валення многа чаго-н.

  • П. валёнак.

панаварваць, ✂; зак.

Наварыць многа чаго-н.

  • П. страў на цэлую талаку.

панаварочваць, ✂; зак.

  1. Наварочаць, накідаць, нагрувасціць у вялікай колькасці.

    • П. зямлі.

  2. што чым. Прыкрыць, навярнуўшы чым-н.

    • П. міскі каструлямі.

панаваць, ✂; зак.

  1. Мець уладу над кім-, чым-н., мець перавагу перад кім-, чым-н. або дзе-н.

    • П. у паветры.
    • П. на моры.

  2. Мець пераважнае распаўсюджанне.

    • Там панавала менавіта гэта думка.

  3. Ахопліваць, напаўняць сабой усё.

    • У лесе панавала цішыня.

  4. над чым. Узвышацца, узнімацца над чым-н.

    • Узвышша пануе над наваколлем.

  5. Жыць у раскошы (разм.).

    • Завёў сабе добрую гаспадарку і пануе.

|| наз. панаванне, ✂.

  • Фашысцкія захопнікі імкнуліся да панавання над светам.
  • П. ў паветры.
  • Палітычнае п.
  • П. чалавека над прыродай.

панавець, ✂; зак.

Зрабіцца навейшым, абнавіцца.

  • Пафарбаваны паркан нібы панавеў.

панавешваць, ✂; зак.

Навешаць чаго-н. у многіх месцах.

  • П. ліхтароў.

панаводзіць, ✂; зак.

  1. Навесці, прывесці ў вялікай колькасці.

    • П. дзяцей у хату.

  2. Цэлячыся, накіраваць на каго-, што-н. у вялікай колькасці.

    • П. пісталеты ў цэль.