Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

арбале́т, -а, Ме́це, мн. -ы, -аў, м.

Старадаўняя ручная кідальная зброя; самастрэл.

|| прым. арбале́тны, -ая, -ае.

арбі́та, -ы, ДМі́це, мн. -ы, -бі́т, ж.

1. Шлях руху нябеснага цела, а таксама касмічнага апарата, карабля.

А.

Марса.

2. перан., чаго або якая. Сфера дзеяння, распаўсюджання чаго-н.

3. Вочная ўпадзіна, вачніца.

Аж вочы павылазілі з арбіт.

|| прым. арбіта́льны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.; спец.).

арбі́тр, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Суддзя, пасрэднік у спрэчках не судовага характару; трацейскі суддзя.

2. Суддзя ў некаторых відах спартыўных спаборніцтваў.

арбітра́ж, -у, м.

Вырашэнне спрэчак не судовага характару арбітрамі, трацейскім судом; дзяржаўны орган, які займаецца гэтым.

|| прым. арбітра́жны, -ая, -ае.

арг...

Першая састаўная частка складаных слоў, якая ўжыв. ў знач. арганізацыйны, напр.: аргкамітэт, аргвывады.

аргама́к, -а, мн. -і, -аў, м.

Старажытная назва ўсходніх пародзістых верхавых коней.

|| прым. аргама́чны, -ая, -ае.

арга́н, -а, мн. -ы, -аў, м.

Музычны духавы клавішны інструмент, што складаецца з набору труб, у якія мяхамі напампоўваецца паветра.

|| прым. арга́нны, -ая, -ае.

Арганная музыка.

аргана... і аргана-...

Першая састаўная частка складаных слоў са знач.:

1) арганічны (у 1 знач.), напр.: арганагенны, аргана-мінеральны, 2) які мае адносіны да органаў (у 1 знач.), напр.: арганапаталогія, арганапластыка, арганатэрапеўтычны, арганатэрапія (прымяненне з лячэбнай мэтай рэчываў жывёльнага паходжання).

арганізава́ны, -ая, -ае.

1. Аб’яднаны, згуртаваны, які ўваходзіць у склад якой-н. арганізацыі.

А. калектыў.

2. Планамерны, упарадкаваны.

А. характар партызанскай барацьбы.

3. Дысцыплінаваны, які дзейнічае дакладна і планамерна.

|| наз. арганізава́насць, -і, ж.

арганізава́цца, -зу́юся, -зу́ешся, -зу́ецца; -зу́йся; зак.

1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Узнікнуць, з’явіцца, утварыцца.

Арганізаваўся новы аддзел.

2. Аб’яднацца для якой-н. мэты.

А. на барацьбу за мір.

|| незак. арганізо́ўвацца, -аюся, -аешся, -аецца.