Verbum

арце́ль, -і, мн. -і, -ей, ж.

1. Адна з форм вытворчага аб’яднання грамадзян для вядзення калектыўнай гаспадаркі на аснове абагульнення сродкаў вытворчасці.

Рыбалавецкая а.

Сельскагаспадарчая а.

2. Аб’яднанне асоб некаторых прафесій для сумеснай работы з удзелам у агульных даходах і агульнай адказнасцю.

А. грузчыкаў.

|| прым. арце́льны, -ая, -ае.

Арцельная гаспадарка.

арце́льшчык, -а, мн. -і, -аў, м. (уст.).

Член арцелі (у 2 знач.)

|| ж. арце́льшчыца, -ы, мн. -ы, -чыц.

|| прым. арце́льшчыцкі, -ая, -ае.

аршы́н, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Старая мера даўжыні, роўная 71,12 см, якой карысталіся ў Беларусі, Расіі да ўвядзення метрычнай сістэмы.

2. Лінейка, планка такой даўжыні для мерання.

◊

Мераць на свой аршын — меркаваць пра што-н. са свайго пункту погляду, аднабакова (разм.).

Нібы (быццам) аршын праглынуў — пра чалавека, які стаіць або сядзіць ненатуральна прама (разм.).

Аршын з шапкаю — пра малога, невысокага чалавека (разм.).

|| прым. аршы́нны, -ая, -ае.

Пісаць аршыннымі літарамі (надта вялікімі; жарт.).

арыгіна́л, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Тое, што з’яўляецца прадметам узнаўлення, капіравання, аўтэнтык.

Зверыць з арыгіналам.

Чытаць у арыгінале.

А. артыкула (рукапіс, з якога робіцца набор).

2. Непадобны да іншых, своеасаблівы чалавек, дзівак (разм.).

Ён вялікі а.

|| ж. арыгіна́лка, -і, ДМ -лцы, мн. -і, -лак (да 2 знач.).

арыгіна́льнічаць, -аю, -аеш, -ае; незак. (разм.).

Трымаць сябе арыгіналам (у 2 знач.), старацца быць непадобным да іншых.

|| зак. зарыгіна́льнічаць, -аю, -аеш, -ае.

арыгіна́льны, -ая, -ае.

1. Не запазычаны, не перакладны, аўтэнтычны.

А. рукапіс.

2. Створаны ў выніку самастойнай творчасці.

Арыгінальнае рашэнне задачы.

3. Своеасаблівы, непадобны да іншых, дзіўны.

Арыгінальныя паводзіны.

Арыгінальна (прысл.) апранацца.

|| наз. арыгіна́льнасць, -і, ж.

арыентава́цца, -ту́юся, -ту́ешся, -ту́ецца; -ту́йся; незак.

1. Вызначаць сваё месцазнаходжанне або кірунак руху.

А. ў вялікім лесе.

А. ў новых абставінах (перан.).

2. на каго-што. Вызначаць, браць кірунак на каго-, што-н.

А. на маяк.

А. на шырокага чытача (перан.).

3. перан. Разбірацца ў чым-н.

|| зак. зарыентава́цца, -ту́юся, -ту́ешся, -ту́ецца; -ту́йся.

|| наз. арыенціро́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж. і арыентава́нне, -я, н.

арыентава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е, -ту́й; -тава́ны; незак.

1. каго-што. Даваць магчымасць каму-, чаму-н. вызначыць сваё месцазнаходжанне на мясцовасці або кірунак руху.

А. касмічны апарат у палёце.

2. каго-што, на што і ў чым. Накіроўваць на дасягненне якой-н. мэты, дапамагаць каму-н. разабрацца ў чым-н. (кніжн.).

А. даследчыкаў на выкарыстанне новых дакументаў.

|| зак. зарыентава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны.

|| наз. арыенціро́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж. і арыентава́нне, -я, н.

арыента́льны, -ая, -ае (кніжн.).

Усходні, уласцівы краінам Усходу.

А. стыль.

арыента́цыя, -і, ж.

1. Уменне вызначыць сваё месцазнаходжанне.

А. на мясцовасці.

2. Дасведчанасць у чым-н. (кніжн.).

А. ў новай літаратуры.

А. ў пытаннях палітыкі.

3. на каго-што і якая. Накіраванасць дзейнасці ў інтарэсах каго-, чаго-н. (кніжн.).

А. на перадавую моладзь.