Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

успамі́н, -у, мн. -ы, -аў, м.

1. Узнаўленне ў думках таго, што захавалася ў памяці.

Аддацца ўспамінам (пачаць успамінаць). Застаўся адзін у. ад чаго-н. (нічога не засталося; жарт.).

2. мн. Запіскі або расказы пра мінулае.

Пісаць успаміны.

Вечар успамінаў.

успаміна́ць гл. успомніць, успамянуць.

успамяну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; -ну́ты; зак., каго-што, пра каго-што і з дадан. (разм.).

Тое, што і успомніць.

|| незак. успаміна́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

успаро́цца, -пару́ся, -по́рашся, -по́рацца; -пары́ся; зак. (разм.).

1. на што. Тое, што і напароцца (у 1 знач.).

У. на патарчаку.

2. Рана ўстаць, прачнуцца.

Успароўся ні свет ні зара.

|| незак. успо́рвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

успаро́ць, -пару́, -по́раш, -по́ра; -пары́; -по́раты; зак.

1. што. Распароўшы, адкрыць.

У. мяшок.

2. каго (што). Рана падняць, разбудзіць або ўзагнаць са свайго месца (разм.).

Сёння ўспаролі мяне на досвітку.

У. курыцу з гнязда.

|| незак. успо́рваць, -аю, -аеш, -ае.

успа́сці, -паду́, -падзе́ш, -падзе́; -падзём, -падзяце́, -паду́ць; -па́ў, -па́ла; -падзі́; зак. (разм.).

1. на каго-што. Напасці з мэтай захопу, грабяжу, забойства і пад.

Разбойнікі ўспалі на падарожнага.

2. на каго (што). Накінуцца на каго-н. з лаянкай, папрокамі.

У. на неслуха.

3. каго-што. Выпадкова трапіць, набрысці на каго-, што-н.

У. на след.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.), на каго (што). Нечакана авалодаць кім-н., ахапіць каго-н. (пра якое-н. пачуццё).

На яго ўспала лень.

Успасці на думку каму (разм.) — прыйсці, з’явіцца ў думках.

Позна мне гэта ўспала на думку.

|| незак. успада́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

успаўзці́, -зу́, -зе́ш, -зе́; -зём, -зяце́, -зу́ць; успо́ўз, -паўзла́, -ло́; -зі́; зак., на што.

Паўзком узабрацца куды-н. або павольна ўзысці, уз’ехаць на што-н., куды-н.

Жук успоўз на сцяну.

Фурманка ўспаўзла на пагорак.

|| незак. успаўза́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

успа́цца, -плю́ся, -пі́шся, -пі́цца; -пі́мся, -піце́ся, -пя́цца; -па́ўся, -па́лася; -пі́ся; зак.

Моцна заснуць.

успе́ніцца гл. пеніцца.

успе́ніць гл. пеніць.