Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

зацьменне, , н.

  1. Астранамічная з’ява, калі адно нябеснае цела або яго цень закрывае другое нябеснае цела.

    • З. Месяца.
    • Сонечнае з.
  2. перан. Часовае замарачэнне галавы.

    • На яго найшло нейкае з.

зацьміць, ; зак.

  1. Засланіўшы сабой, зрабіць нябачным.

    • Хмары зацьмілі сонца.
  2. перан. Перавысіць у якіх-н. адносінах.

    • З. усіх непараўнанай прыгажосцю.

|| незак. зацьмяваць, .

зацюкаць, ; зак. (разм.).

Пастаяннымі прычэпкамі, нападкамі зрабіць запужаным, забітым.

  • Зусім зацюкалі хлопца.

зацягацца, ; зак. (разм.).

  1. Замарыцца ад доўгай хады.

    • З. за дзень.
  2. Забрудзіцца ад працяглага нашэння.

    • Вопратка зацягалася.

зацягаць, ; зак. (разм.).

  1. Замучыць, цягаючы з аднаго месца ў другое.

    • З. па судах.
  2. Занасіць пры працяглым выкарыстанні.

    • З. адзежу.
    • З. плашч.
  3. перан. Часта карыстаючыся, зрабіць трывіяльным, збітым.

    • Зацяганы выраз.

зацягнуцца, ; зак.

  1. Зацягнуць на сабе што-н. і туга завязацца.

    • З. рэменем.
    • Пятля зацягнулася.
  2. Абвалакаючыся чым-н., пакрыцца цалкам.

    • Рака зацягнулася тонкім лёдам.
    • Рана зацягнулася (зажыла, пакрыўшыся скуркай).
  3. Запаволіцца ў развіцці, працягнуцца да пэўнага часу.

    • Сход зацягнуўся.
  4. Глыбока ўдыхнуць у сябе дым пры курэнні.

  5. З цяжкасцю зайсці, дабрацца куды-н. (разм.).

    • З. дадому.

|| незак. зацягвацца, .

|| наз. зацягванне, і зацяжка, .

зацягнуць, ; зак.

  1. Сілай, угаворамі прывесці, прымусіць зайсці куды-н. (разм.).

    • З. у госці.
    • З. у клуб.
  2. што. Уцягнуць у сярэдзіну, у вузкую адтуліну або засмактаць.

    • З. нітку ў іголку.
    • З. у дрыгву.
  3. Удыхнуць у сябе (дым, паветра і пад.), закурыць (разм.).

    • З. носам паветра.
    • З. люльку.
  4. што чым. Абвалакаючы, пакрыць поўнасцю.

    • Хмары зацягнулі неба.
    • Рану зацягнула (безас. і пра тонкую плёнку пры загойванні).
  5. Завесіць.

    • З. фіранку.
  6. Туга завязаць, сцягнуць.

    • З. гарсэт.
  7. што і з чым. Затрымаць, замарудзіць заканчэнне чаго-н.

    • З. сяўбу.
    • З. з водзывам на кнігу.
  8. Заспяваць (разм.).

    • З. песню.

|| незак. зацягваць, .

|| наз. зацягванне, і зацяжка, .

зацяжкі, (разм.).

Залішне цяжкі.

зацяжны, .

Залішне працяглы, які зацягнуўся.

  • З. дождж.
  • З. крызіс.
  • З. скачок (скачок з парашутам, які доўга не раскрываецца).

зацямніць, ; зак.

  1. Зрабіць цёмным або закрыць чым-н. цёмным, не прапускаючым святло.

    • Хмары зацямнілі сонца.
    • З. фон карціны.
  2. Замаскіраваць.

    • З. горад.
  3. перан. Зрабіць менш ясным.

    • З. свядомасць.

|| незак. зацямняць, .

|| наз. зацямненне, .