Verbum

гарэ́лка², -і, ДМ -лцы, ж.

Моцны алкагольны напітак.

○

Царская гарэлка — сумесь азотнай кіслаты з салянай.

|| ласк. гарэ́лачка, -і, ДМ -чцы, ж.

|| прым. гарэ́лачны, -ая, -ае.

гарэ́лкі, -лак.

Народная гульня, удзельнікі якой стаяць парамі, а той, хто «гарыць», стаіць наперадзе і па сігнале ловіць аднаго з першай пары, якая разбягаецца ў розныя бакі.

гарэ́лы, -ая, -ае.

Абпалены, папсаваны агнём, але не да канца спалены.

Г. блін.

Запахла гарэлым (наз.).

гарэлье́ф, -а, мн. -ы, -аў, м. (спец.).

Скульптурны твор, у якім фігура выступае над плоскасцю больш чым на палавіну свайго аб’ёму.

|| прым. гарэлье́фны, -ая, -ае.

гарэ́м, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Жаночая палавіна дома ў мусульман.

2. зб. Жонкі і наложніцы мусульманіна.

|| прым. гарэ́мны, -ая, -ае.

гарэ́ніць, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -ніць; незак. (разм.).

Мець гаркаваты прысмак.

Мука г.

гарэ́ць, -ру́, -ры́ш, -ры́ць; -ры́м, -рыце́, -ра́ць; -ры́; незак.

1. Паддавацца дзеянню агню, знішчацца агнём.

Дровы гараць.

2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Дзейнічаць, быць у спраўнасці (пра тое, што дае полымя, святло).

Пліта гарыць.

3. Траціць усё набытае з прычыны пажару, аказвацца пагарэльцам.

Нашы родзічы два разы гарэлі.

4. Быць у ліхаманкавым стане.

Дзіця ўсю ноч гарэла.

5. Чырванець ад прыліву крыві.

Г. ад сораму.

Вушы гараць.

6. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Ззяць, блішчаць, выдзяляцца яркім колерам.

На сонцы гарэлі гронкі рабіны.

Вочы гараць ад крыўды.

7. перан., чым. Зазнаваць якое-н. моцнае пачуццё.

Г. нянавісцю.

8. перан. Поўнасцю аддавацца рабоце, ідэі і пад.

Хто сам на працы гарыць, той і людзям свеціць (прыказка).

9. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Псавацца, станавіцца непрыгодным, прэць.

Сена гарыць у копах.

Пасевы гараць.

10. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), перан. Хутка зношвацца, рвацца (пра адзенне, абутак).

На дзетках хутка гарыць адзежа.

11. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), перан. Быць пад пагрозай зрыву па прычыне спазнення, упушчэння тэрмінаў.

План гарыць.

Пуцёўка гарыць.

12. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Цвісці (пра агуркі, гарбузы і пад.).

Агуркі пачалі г.

◊

Вока (зуб) гарыць на што (разм.) — вельмі хочацца мець што-н.

Гары яно гарам; хай яно гарам гарыць (разм.) — выказванне раздражнення, абурэння чым-н.

Гарыць душа (сэрца) у каго, чыя (чыё) (разм.) — хто-н. вельмі ўсхваляваны, узбуджаны.

Гарыць зямля пад нагамі ў каго — пра небяспечнае становішча для каго-н., у сувязі з чым прыходзіцца ўцякаць.

На злодзеі шапка гарыць (разм.) — гавораць пра таго, хто міжвольна сам выдае сябе ў тым, што больш за ўсё імкнецца ўтаіць.

Не гарыць (разм.) — няма патрэбы ў спешцы.

Работа (усё) гарыць у руках у каго (разм., адабр.) — работа ідзе добра, хутка.

Скура гарыць на кім (разм., неадабр.) — пра залішне рухавага, неспакойнага чалавека.

Як мокрае гарыць (разм., неадабр.) — вельмі марудна.

|| зак. згарэ́ць, -ру́, -ры́ш, -ры́ць; -ры́м, -рыце́, -ра́ць; -ры́ (да 1, 3, 8 і 9 знач.).

|| наз. гарэ́нне, -я, н. (да 1, 2, 6, 8, 9 і 12 знач.).

гасі́льнік, -а, мн. -і, -аў, м.

1. Назва розных прыстасаванняў для гашэння агню, святла і пад.

2. Прыстасаванне для аслаблення або ліквідацыі дзеяння чаго-н. (спец.).

|| прым. гасі́льны, -ая, -ае.

гасі́ць, гашу́, га́сіш, га́сіць; незак., што.

1. Спыняць гарэнне; тушыць.

Г. свечку.

2. перан. Перашкаджаць развіццю чаго-н.; заглушаць (жаданні, пачуцці).

Г. ініцыятыву.

3. Змяншаць ці спыняць дзеянне чаго-н. (спец.).

Г. хістанні.

Г. скорасць.

4. Рабіць што-н. несапраўдным, непрыгодным для далейшага ўжывання.

Г. доўг.

Г. паштовыя маркі.

5. Моцна ўдараць па чым-н. (разм.).

Г. абухом па дзвярах.

○

Гасіць вапну — дабаўляць вады ў вапну, каб атрымаць з яе белы парашок — будаўнічую гашаную вапну.

|| зак. загасі́ць, -гашу́, -га́сіш, -га́сіць; -га́шаны (да 1 знач.) і пагасі́ць, -гашу́, -га́сіш, -га́сіць; -га́шаны.

|| наз. гашэ́нне, -я, н.

га́снуць, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -не; незак.

1. Пераставаць гарэць, свяціць; тухнуць.

Свечка гасне.

2. перан. Слабець, чахнуць, знікаць.

Чалавек гасне ўвачавідкі.

Надзеі г.

|| зак. зага́снуць, -ну, -неш, -не; зага́с, -сла, -ні; пага́снуць, -ну, -неш, -не; пага́с, -сла; -ні і зга́снуць, -ну, -неш, -не; згас, -сла; -ні.