Verbum

сігна́л, -у, мн. -ы, -аў, м.

1. Умоўны знак (зрокавы або гукавы) для перадачы на адлегласць якога-н. паведамлення, распараджэння, каманды і пад.

С. дакладнага часу.

С. сірэны.

Прагучаў с. хуткай дапамогі.

2. перан. Тое, што з’яўляецца прычынай, служыць штуршком да якога-н. дзеяння ў адказ.

Сігналам да шырокай дыскусіі паслужыў газетны артыкул.

3. перан. Папярэджанне, паведамленне аб чым-н. непажаданым.

С. з інспекцыі.

4. Імпульс або група імпульсаў электрамагнітнай энергіі.

|| прым. сігна́льны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).

○

Першая сігнальная сістэма (спец.) — сістэма ўмоўнарэфлекторных сувязей, якія фарміруюцца ў жывёлы і чалавека пры ўздзеянні канкрэтных раздражняльнікаў.

Другая сігнальная сістэма (спец.) — уласцівая чалавеку сістэма ўмоўнарэфлекторных сувязей, якія фарміруюцца пры ўздзеянні моўных сігналаў.

сігналізава́ць, -зу́ю, -зу́еш, -зу́е; -зу́й; зак. і незак.

1. Падаць (падаваць) сігнал.

С. ракетай.

С. аб набліжэнні цягніка.

2. перан. Папярэдзіць (папярэджваць), паведаміць (паведамляць) пра што-н. непажаданае.

С. аб праліках і недахопах.

|| зак. прасігналізава́ць, -зу́ю, -зу́еш, -зу́е; -зу́й (да 1 знач.).

|| наз. сігналіза́цыя, -і, ж. (да 1 знач.).

|| прым. сігналізацы́йны, -ая, -ае (да 1 знач.).

сігна́ліць, -лю, -ліш, -ліць; незак. (разм.).

Тое, што і сігналізаваць (у 1 знач.).

|| зак. прасігна́ліць, -лю, -ліш, -ліць.

сігна́льны гл. сігнал.

сігна́льшчык, -а, мн. -і, -аў, м.

Чалавек, які падае сігналы (у 1 знач.).

сігнату́ра, -ы, мн. -ы, -ту́р, ж. (спец.).

1. Частка рэцэпта з указаннем спосабу ўжывання лякарства, а таксама копія рэцэпта, якая прыкладаецца аптэкай да выдадзенага лякарства.

2. спец. Лічба, якая абазначае парадкавы нумар друкаванага аркуша (друкуецца злева ўнізе на першай старонцы кожнага аркуша).

|| памянш. сігнату́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.

|| прым. сігнату́рны, -ая, -ае.

сіго́вы гл. сіг.

сідр, -у, м.

Слабае віно, якое атрымліваецца ў выніку браджэння яблычнага соку.

|| прым. сі́дравы, -ая, -ае.

сізі́фаў,

У выразе: сізіфава праца — бясконцая і марная праца (ад імя міфічнага цара Сізіфа, прыгаворанага за абразу багоў каціць на гару камень, які, дасягнуўшы вяршыні, скочваўся назад).

сі́ла, -ы, мн. -ы, сіл, ж.

1. Здольнасць жывых істот напружаннем мышц рабіць фізічныя рухі, дзеянні; фізічная энергія або маральная магчымасць чалавека, жывёліны актыўна дзейнічаць.

Мець немалую сілу.

Страціць сілу.

Набрацца сіл.

Прымяніць сілу (фізічнае ўздзеянне).

2. спец. Велічыня, якая з’яўляецца мерай механічнага ўзаемадзеяння цел; энергія, якая ўздзейнічае на матэрыю, цела, а таксама ступень інтэнсіўнасці, напружанасці гэтай энергіі.

С. зямнога прыцяжэння.

С. цяжару.

С. электрычнага току.

3. звычайна мн. Матэрыяльная аснова як крыніца энергіі, дзейнасці.

Сілы прыроды.

4. чаго. Здольнасць праяўлення якой-н. дзейнасці, стану, якая адрозніваецца пэўнай ступенню напружанасці, накіраванасці.

С. характару.

С. духу.

5. Улада, магутнасць, уплыў.

Магутная і непераможная с. барацьбітоў за мір.

6. Сутнасць, сэнс (разм.).

Уся с. ў тым, што чалавек гэты — майстар сваёй справы.

7. Значэнне, дзейнасць, правамоцтва.

Закон уступае ў сілу з 1 студзеня.

С. закона.

8. мн. Грамадская група, наогул людзі, якія вызначаюцца якімі-н. характэрнымі прыкметамі або накіраванасцю ў сваёй дзейнасці.

Дэмакратычныя сілы міру.

Лепшыя філарманічныя сілы.

Творчыя сілы інтэлігенцыі.

9. мн. Тое, што і войскі.

Сухапутныя сілы.

Узброеныя сілы краіны.

10. Т мн. сі́ламі. Пры дапамозе, з удзелам каго-н.

Сіламі аднавяскоўцаў адрамантавалі дарогу.

11. каго-чаго. Велізарная колькасць, мноства (разм.).

Гэты чалавек мае сілу дабра ўсякага.

◊

Ад сілы (разм.) — самае большае.

З сілай — з вялікім уздымам, пачуццём (гаварыць, спяваць і пад.).

З усёй сілы або на ўсю (поўную) сілу або з усіх сіл — з найбольшым напружаннем; што ёсць моцы.

(Не) па сіле каму або (не) пад сілу каму — пра адпаведнасць (неадпаведнасць) магчымасцей каго-н. рабіць што-н.

(Не) у сілах — (не) магчы зрабіць што-н.

Нячыстая сіла (разм.) — чорт, д’ябал.

Па меры сіл — адпаведна з сіламі, з магчымасцямі.

У сіле (разм.) —

1) у стане фізічнага і духоўнага росквіту;

2) у разгары, у росквіце.

Усімі сіламі — прыкладваючы ўсё старанне, намаганні.

Цераз сілу — звыш магчымасцей, жадання.

|| прым. сілавы́, -а́я, -о́е (да 1 і 2 знач.).