Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

усука́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і усучу́, усу́чаш, усу́ча; усука́й і усучы́; усука́ны; зак., што.

Суканнем увіць, уплесці.

У. шчаціну ў дратву.

|| незак. усу́кваць, -аю, -аеш, -ае.

усумні́цца, -ню́ся, -ні́шся, -ні́цца; -ні́мся, -ніце́ся, -ня́цца; зак., у кім-чым і без дап.

Адчуць сумненне, пачаць сумнявацца ў кім-, чым-н.

У. ў праўдзівасці пачутага.

Пачуў і ўсумніўся.

усу́нуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -нься; зак., у што.

1. Прасунуцца ўнутр чаго-н., паказацца ў чым-н.

У дзверы ўсунулася галава хлопчыка.

2. Уваліцца, трапіць у што-н. (разм.).

У. ў студню.

3. Увайсці павольна, ледзь перастаўляючы ногі (разм.).

У хату ўсунулася старая жанчына.

4. Умяшацца, ублытацца ў што-н. (разм.).

У. ў спрэчку.

|| незак. усо́ўвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

усу́нуць, -ну, -неш, -не; усу́нь; -нуты; зак., што ў што.

1. Сунуўшы, змясціць унутр.

У. шуфляду ў стол.

У. руку ў кішэнь.

2. Прасунуць у вузкую адтуліну.

У. нітку ў іголку.

3. Прасунуць унутр чаго-н.

У. галаву ў дзверы.

|| незак. усо́ўваць, -аю, -аеш, -ае.

усур’ёз, прысл. (разм.).

Сур’ёзна, не жартам.

Заняцца справай у.

усуты́ч, прысл.

Вельмі блізка, ушчыльную.

Ісці ў. адзін каля аднаго.

усу́шка, -і, ДМ -шцы, ж.

Колькасць страчанага прадукта пры высыханні.

Норма ўсушкі.

усхадзі́цца, -хаджу́ся, -хо́дзішся, -хо́дзіцца; зак.

1. Дайсці да крайняй ступені праяўлення чаго-н.; пачаць моцна дурэць, сваволіць.

Дзеці ўсхадзіліся, не суняць.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пачаць моцна бушаваць (пра з’явы прыроды).

Усхадзіўся вецер.

|| незак. усхо́джвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

усхапі́цца, -хаплю́ся, -хо́пішся, -хо́піцца; зак.

1. Хуткім рухам падняцца з месца.

У. з крэсла.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Хутка і нечакана пачацца.

Пасля адлігі ўсхапіўся мароз.

Усхапілася полымя.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Нечакана ўтварыцца, з’явіцца (пра мазалі, прышчы і пад.).

Усхапіліся крывавыя мазалі.

|| незак. усхо́плівацца, -аюся, -аешся, -аецца.

усхвалява́ны, -ая, -ае.

Які знаходзіцца ў стане хвалявання, выражае хваляванне.

У. выгляд.

У. голас.

Гаварыць усхвалявана (прысл.).

|| наз. усхвалява́насць, -і, ж.