Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

усялі́цца, усялю́ся, усе́лішся, усе́ліцца; зак.

1. Заняць месца на пражыванне; пасяліцца.

У. ў новую хату.

2. перан. З’явіўшыся, апанаваць, агарнуць (высок.).

У душу ўсяліўся жах.

|| незак. усяля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.

|| наз. усяле́нне, -я, н. (да 1 знач.).

усялі́ць, усялю́, усе́ліш, усе́ліць; усе́лены; зак.

1. каго (што) у што. Пасяліць на жыхарства.

У. новых жыхароў у кватэру.

2. перан., што ў каго-што. Пасеяць, выклікаць (высок.).

У. надзею ў каго-н. У. трывогу ў сэрца.

|| незак. усяля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. усяле́нне, -я, н. (да 1 знач.).

усяля́к, прысл. (разм.).

Тое, што і усяк.

У. бывае ў жыцці.

Ён у. лаяўся тут.

усяля́кі, -ая, -ае, займ. азнач.

1. Самы разнастайны, розны.

Расказваць пра ўсялякія здарэнні.

У жыцці ўсялякае бывае (наз.).

2. Тое, што і усякі (у 3 знач.).

Дзень прайшоў без ўсялякіх здарэнняў.

Без усялякай хітрасці.

усяме́рны, -ая, -ае (кніжн.).

Які ажыццяўляецца ўсімі магчымымі мерамі.

Усямерная падтрымка.

Усямерна (прысл.) падтрымліваць добрую ініцыятыву.

усямёх, прысл.

У колькасці сямі чалавек (толькі пра мужчын або толькі пра жанчын).

усяно́чная, -ай, ж.

Царкоўная начная служба.

усярэ́дзіне, прысл. і прыназ.

1. прысл. Унутры, у цэнтры чаго-н.

Мыць бутэльку ў.

2. прыназ. з Р. Пасярод.

У. двара.

усячы́, усяку́, усячэ́ш, усячэ́; усячо́м, усечаце́, усяку́ць; усе́к, -кла; усячы́; усе́чаны; зак., што.

1. Адсякаючы, укараціць; змагчы адсячы (пераважна з адмоўем).

У. касільна.

Палена цвёрдае — не ўсячэш.

2. Урабіць у высечаную адтуліну (спец.).

У. перагародку ў сцяну.

3. перан. Паменшыць колькасць складоў у радку (кніжн.).

У. склад у вершаваным радку.

|| незак. усяка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. усячэ́нне, -я, н.

уся́чына, -ы, ж.

У выразе: усякая ўсячына (разм.) — усё, што хочаш, сумесь чаго-н. рознага, разнастайнага.