Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

сацыялістычны, .

  1. гл. сацыялізм.

  2. Які мае адносіны да сацыялізму, заснаваны на прынцыпах сацыялізму, які ажыццяўляе сацыялізм; які прасякнуты ідэямі сацыялізму, выражае іх.

    • Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік.
    • Сацыялістычныя краіны.
    • Сацыялістычная эканоміка.
    • Сацыялістычная гаспадарка.
    • С. гуманізм.
  3. Які мае адносіны да сацыял-дэмакратыі.

    • С. інтэрнацыянал.

сацыялогія, , ж.

Навука аб заканамернасцях развіцця і функцыяніравання грамадства.

|| прым. сацыялагічны, .

  • Сацыялагічныя даследаванні.

сацыяльны, .

  1. гл. соцыум.

  2. Грамадскі, які мае адносіны да жыцця людзей і да іх адносін у грамадстве.

    • Сацыяльнае становішча.
    • Сацыяльна (прысл.) небяспечны элемент.
    • Сацыяльнае асяроддзе.
    • Сацыяльнае забеспячэнне (дзяржаўная сістэма матэрыяльнага забеспячэння грамадзян у старасці, а таксама ў выпадку хваробы або непрацаздольнасці).

сацыял-дэмакрат, , м.

Член сацыял-дэмакратычнай партыі.

сацыял-дэмакратыя, , ж.

Ідэйна-палітычная плынь у міжнародным рабочым руху, якая ўзнікла ў канцы 19 ст. і спачатку ставіла сваёй мэтай рэвалюцыйную барацьбу з капіталізмам, а затым перайшла да палітыкі рэформ і зараз аб’ядноўвае левыя сілы ў іх імкненні да паступовага сацыяльна-эканамічнага ўдасканалення грамадства.

|| прым. сацыял-дэмакратычны, .

сачавіца, , ж.

Расліна сямейства бабовых, а таксама круглае зерне гэтай расліны.

|| прым. сачавічны, .

  • С. суп (прыгатаваны з насення сачавіцы).

  • (Прадацца) за сачавічную поліўку (кніжн. пагард.) — здрадзіць чаму-н. важнаму з-за дробязнай выгады.

сачыненне, , н.

Від пісьмовай школьнай работы, якая ўяўляе сабой выкладанне сваіх думак, ведаў на зададзеную тэму.

сачыўка, , ж. (разм.).

Тое, што і сачавіца.

сачыцца, ; незак.

  1. Цячы, выцякаць па кроплі або тонкім струменем з чаго-н.

    • Вада сочыцца з цэбра.
    • З бярозы сачыўся сок (выдзяляўся).
  2. Пранікаць, пападаць унутр (пра вадкасць).

    • У боты сочыцца вада.
  3. перан. Пранікаць куды-н. праз што-н. (пра святло, гукі і пад.).

    • Праз шчыліны дзвярэй сачылася святло.

сачыць1, ; незак.

  1. што, за кім-чым. Назіраць за тым, што рухаецца (або за тым, што можа прыйсці ў рух).

    • С. за самалётам у небе.
    • С., як бусел кружыцца над ліпай.
  2. Назіраць за развіццём, ходам чаго-н, быць у курсе справы, цікавячыся ўсім, што дзе-н. адбываецца.

    • С. за сустрэчай на вышэйшым узроўні.
    • С., як ідуць справы на ўборцы каласавых.
    • С. за выразам твару (перан. углядвацца, каб правільна зразумець, не прапусціць чаго-н.).
  3. за кім-чым, што, са злуч. уступальны. «каб». Назіраць, наглядаць за кім-, чым-н. (з мэтай праверкі, аховы і пад.).

    • С. за ўзроўнем вады ў прыборах.
    • С. за парадкам у інтэрнаце.
    • С. за выкананнем правіл пажарнай бяспекі.
    • С., каб дзеці былі дагледжаны (клапаціцца).
  4. за кім-чым, што. Устанавіць пастаянны нагляд за кім-, чым-н. з мэтай выкрыць, выявіць што-н, злавіць каго-н. на чым-н.

    • С. за работай гандлю.
  5. Падпільноўваць, асочваць.

    • С., дзе курыца нясецца.
  6. У мове паляўнічых: адшукваць па следу; высочваць.

    • С. зайца.

|| наз. сачэнне, і сочка, .