Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні
абвгдеёжзійклмнопрстуфхцчшэюя
авеёіклмнопрстуфхцчшыэюя
бвдйклмнпрстуўхцчя

собаль, ✂, м.

Драпежны звярок сямейства куніцавых з каштоўным футрам бурага колеру, а таксама футра гэтага звярка.

|| прым. сабалёвы, ✂, сабаліны, ✂ і собалевы, ✂.

  • Сабалёвая шапка.
  • Сабаліныя бровы (перан. густыя, цёмныя, шаўкавістыя; нар.-паэт.).

собіць, ✂; безас.; зак. (разм.).

Прыйсці ў галаву, навесці на думку зрабіць нечаканае.

  • Собіла ж яму ў такое разводдзе адпраўляцца ў дарогу.

совацца, ✂; незак.

  1. гл. сунуцца ​1.

  2. Хадзіць туды і сюды, звычайна без справы (разм.).

    • С. з хаты ў хату.

  3. Перамяшчацца куды-н.

    • Лодка соваецца па вадзе.

|| наз. сованне, ✂.

соваць, ✂; незак.

  1. гл. сунуць ​1-2.

  2. Перамяшчаць з месца на месца.

    • С. табурэткі па кухні.

  3. Класці, укладваць куды-н. неахайна.

    • С. кнігі ў партфель.

  4. перан. Даваць хабар (разм.).

    • С. хабар (падкупляць).

|| наз. сованне, ✂.

сода, ✂, ж.

Вуглякіслы натрый, белае крышталічнае шчолачнае рэчыва, якое выкарыстоўваецца ў медыцыне, тэхніцы і інш.

  • Пітная с.

|| прым. содавы, ✂.

  • С. завод.
  • Содавая вада.

содавы, ✂.

  1. гл. сода.

  2. наз. Тое, што і содавая вада.

    • Выпіць шклянку содавай.

сойка, ✂, ж.

Пярэстая лясная птушка атрада вераб’іных.

сок, ✂, м.

  1. Вадкасць, якая знаходзіцца ў клетках, тканках і поласцях раслінных і жывёльных арганізмаў.

    • Кляновы с.
    • Страўнікавы с.
    • Выціснуць усе сокі з каго-н. (перан. абяссіліць празмернай работай).

  2. Напітак, які вырабляюць з мякаці розных пладоў.

    • Купіць вінаграднага соку.

◊

  • Варыцца ў сваім саку (неадабр.) — працаваць, не падтрымліваючы сувязі з тымі, хто займаецца падобнай работай, не выкарыстоўваць іх вопыт.

  • У самым саку (разм.) — у росквіце фізічных сіл.

|| прым. сокавы, ✂.

сокавыціскалка, ✂, ж.

Апарат або прыстасаванне для выціскання соку з пладоў, ягад, гародніны.

сокал, ✂, м.

Драпежная птушка з моцнай дзюбай і доўгімі вострымі крыламі; даўней яе выкарыстоўвалі пры паляванні на дробных жывёл і птушак.

  • Палёт сокала.
  • С. ясны (перан. назва прыгожага юнака, мужчыны; нар.-паэт.).
  • Слаўныя сокалы нашай краіны (перан. пра лётчыкаў, касманаўтаў; высок.).

|| памянш. саколік, ✂.

|| прым. сакаліны, ✂.

  • С. зрок (як у сокала).