Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

су..., прыстаўка.

  1. Ужыв. пры ўтварэнні назоўнікаў і абазначае:

    • 1) сумеснасць, саўдзел, напр. сунаймальнік, суадказчык, сустаршыня;
    • 2) падабенства, напр. суглінак, супесак, сукравіца;
    • 3) сукупнасць, зборнасць, напр. суквецце, суплоддзе.
  2. Ужыв. пры ўтварэнні прыметнікаў і абазначае:

    • 1) суадноснасць пэўнай якасці паміж прадметамі, напр. суадносны, сугучны;
    • 2) збліжэнне, супадзенне ў прасторы або ў часе, напр. сучасны, сумежны.
  3. Ужыв. пры ўтварэнні дзеясловаў і абазначае сумеснасць, суправаджэнне або ўстанаўленне суадносін паміж чым-н., напр. сумясціць, суіснаваць, суаднесці.

суаднесці, ; зак.

Выявіць, устанавіць суадносіны паміж чым-н.

  • С. паказанні сведак.
  • С. факты.

|| незак. суадносіць, .

|| наз. суаднясенне, .

суаднесціся, ; зак.

Быць суаднесеным, супастаўленым.

  • Гэтыя два паняцці суадносяцца паміж сабой.

|| незак. суадносіцца, .

суадносіны, .

Узаемная сувязь, адносіны паміж чым-н.

  • С. паняццяў.

суадносны, .

Які знаходзіцца ў суадносінах з чым-н.

  • Суадносныя паняцці.

|| наз. суадноснасць, .

суайчыннік, , м. (кніжн.).

Чалавек, які мае з кім-н. агульную айчыну.

|| ж. суайчынніца, .

суб..., прыстаўка.

Утварае назоўнікі і прыметнікі са знач.:

  • 1) другаснасці, пабочнасці, падначаленасці, маласці ў параўнанні з тым, што названа ў базавай аснове, напр. субпадрад, субпадрадчык, субінспектар, субпрэфект, субарэнда, субпрадукты, субкантынент, субадзінка, субклетачны, субмікронны, суб’ядзерны;
  • 2) знаходжання каля чаго-н., пад чым-н., напр. субстратасфера, субальпійскі, субарктычны, субсветлавы.

субардынацыя, , ж. (кніжн.).

Сістэма строгага службовага падпарадкавання малодшых старшым.

|| прым. субардынацыйны, .

суб’ект, , м.

  1. У філасофіі: чалавек, які пазнае свет і супрацьстаіць яму як аб’екту пазнання.

  2. Чалавек як носьбіт якіх-н. уласцівасцей (кніжн.).

    • С. права (фізічная або юрыдычная асоба як носьбіт юрыдычных правоў і абавязкаў; спец.).
  3. Наогул чалавек (звычайна з адмоўнымі рысамі; разм.).

    • Хадзіў тут нейкі падазроны с.
  4. У логіцы: прадмет суджэння.

  5. У граматыцы: семантычная катэгорыя са значэннем выканаўцы дзеяння або носьбіта стану.

|| прым. суб’ектны, .

суб’ектывізм, , м.

  1. У філасофіі: светапогляд, які адмаўляе аб’ектыўныя законы развіцця і сцвярджае галоўную ролю асобнага суб’екта ў працэсе пазнання і грамадскай дзейнасці.

  2. Асабістыя, суб’ектыўныя (у 2 знач.) адносіны да чаго-н.

    • С. у трактоўцы падзей.

|| прым. суб’ектывісцкі, .