Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

гарчы́ца, -ы, ж.

1. Травяністая расліна сямейства капусных з жоўтымі кветкамі і плодам-стручком.

2. Вострая прыправа, прыгатаваная з насення гэтай расліны.

|| прым. гарчы́чны, -ая, -ае.

Г. колер.

гарчы́ць, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -чы́ць; незак.

Мець горкі прысмак.

У роце гарчыць.

гарчы́чнік, -а, мн. -і, -аў, м.

Кусок паперы, тканіны са слоем гарчыцы (выкарыстоўваецца як лекавы сродак, што выклікае прыток крыві).

Паставіць гарчычнікі.

гарчы́чніца, -ы, мн. -ы, -ніц, ж.

Пасудзіна для гарчыцы.

гарчэ́ць, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -э́е; незак.

Станавіцца горкім, набываць гаркаваты прысмак.

Мука гарчэе.

|| зак. згарчэ́ць, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -э́е.

гаршчо́к, -шка́, мн. -шкі́, -шко́ў, м.

Гліняная пасудзіна са звужаным дном для варкі стравы, для малака, для пакаёвых раслін і пад.

Смачны баршчок, ды малы г. (прыказка). Калі гаспадар з гаспадыняю сварацца, дык у гаршку трасца варыцца (прыказка).

|| памянш. гаршчо́чак і гаршчэ́чак, -чка, мн. -чкі, -чкаў, м.

|| прым. гаршко́вы, -ая, -ае.

гарызанта́ль, -і, мн. -і, -ей і -яў, ж.

1. Прамая лінія, паралельная плоскасці гарызонту.

Па гарызанталі.

2. Лінія, якая злучае на карце пункты мясцовасці, што знаходзяцца на аднолькавай вышыні над узроўнем мора.

гарызанта́льны, -ая, -ае.

Накіраваны паралельна лініі гарызонту; проціл. вертыкальны.

Гарызантальная лінія.

|| наз. гарызанта́льнасць, -і, ж.

гарызо́нт, -у, М -нце, мн. -ы, -аў, м.

1. Уяўная мяжа неба і зямной ці воднай паверхні, а таксама прастора неба над гэтай мяжой.

Ні воблачка на гарызонце.

2. Уся бачная вакол назіральніка прастора, далягляд.

З самалёта адкрыўся шырокі г.

3. перан. Круг ведаў, інтарэсаў, ідэй.

Студэнт з шырокім гарызонтам.

Г. паэта.

4. перан. Круг дзеянняў, магчымасцей.

Перад моладдзю адкрыты шырокія гарызонты.

5. Узровень вады ў рацэ ці вадаёме (спец.).

Г. вады ў рацэ.

6. Пласт адкладанняў горных парод, які вылучаецца па якой-н. прыкмеце (спец.).

Г. вапняку.

Знікнуць з гарызонту — перастаць з’яўляцца дзе-н., у якой-н. кампаніі.

гары́ла, -ы, мн. -ы, -ры́л, ж.

Буйная чалавекападобная малпа з масіўным целаскладам і цёмнай поўсцю, якая водзіцца ў Цэнтральнай Афрыцы.