Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

вы́вергнуцца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -нецца; зак. (кніжн.).

Вырвацца, выйсці знутры чаго-н.

Вывергнуўся агонь з вулкана.

|| незак. вывярга́цца, -а́ецца.

|| наз. вывяржэ́нне, -я, н.

вы́вергнуць, -ну, -неш, -не; -ні; -нуты; зак., што (кніжн.).

Выштурхнуць з сябе.

Вулкан вывергнуў лаву.

|| незак. вывярга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. вывяржэ́нне, -я, н.

вы́вернуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -ніся; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Раскалываўшыся, выпасці, упасці.

Ад моцнага ветру вывернулася дрэва.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Вывіхнуцца (разм.).

Рука вывернулася ў плячы.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Перавярнуцца ўнутраным бокам наверх.

Вывернуліся рукавы кашулі.

4. Спрытным рухам, паваротам выслізнуць, вызваліцца, абмінуць перашкоду.

В. з рук праціўніка.

5. перан. Выйсці з цяжкага становішча (разм.).

В. з бяды.

|| незак. вываро́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

вы́вернуць, -ну, -неш, -не; -ні; -нуты; зак.

1. што з чаго. Варочаючы, выняць, выцягнуць.

В. пень з коранем.

2. што. Надаць неўласцівы паварот, вывіхнуць (разм.).

В. нагу.

3. каго-што з чаго. Валячы, перакульваючы, выдаліць адкуль-н. (разм.).

В. вядро вады.

В. седака з калёс.

4. што. Перавярнуць унутраным бокам наверх.

В. кішэні.

В. навалачку.

|| незак. вываро́чваць, -аю, -аеш, -ае.

вы́верцець, -рчу, -рціш, -рціць; -рці; -рчаны; зак., што (разм.).

Разгарнуўшы, раскруціўшы, выняць.

В. харчы з хустачкі.

вы́верыць, -ру, -рыш, -рыць; -раны; зак., што.

Дасканала праверыць.

В. рукапіс.

|| незак. вывяра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. вы́верка, -і, ДМ -рцы, ж.

вы́весіць, -вешу, -весіш, -весіць; -вешаны; зак., што.

1. Павесіць для агульнага агляду, азнаямлення.

В. аб’яву.

2. Павесіць на вольным паветры або ў памяшканні для прасушвання, праветрывання.

В. бялізну на дварэ.

|| незак. выве́шваць, -аю, -аеш, -ае.

вы́веславаць, -лую, -луеш, -луе; -луй; зак.

Грабучы вёсламі, выплысці.

В. на сярэдзіну ракі.

вы́весці¹, -веду, -ведзеш, -ведзе; вы́веў, -вела; вы́ведзі; -ведзены; зак.

1. каго-што. Ведучы, накіраваць куды-н., выдаліць адкуль-н.

В. войскі на парад.

В. дзяцей на двор.

В. каня з канюшні.

В. з бяды (перан.).

2. каго-што з чаго. Выключыць, прымусіць выйсці са складу чаго-н.

В. з гульні.

В. з саставу прэзідыума.

3. перан., каго (што), з чаго. Уздзейнічаючы якім-н. чынам, прывесці ў які-н. стан, становішча.

В. з раўнавагі (пазбавіць раўнавагі, спакою). В. з цярпення (раздражніць). В. з сябе (давесці да страты самавалодання).

4. каго-што. Знішчыць, вынішчыць.

В. прусакоў.

В. плямы на паліто.

5. што і без дап. Зрабіць вывад, прыйсці да чаго-н. разважаннем.

В. формулу.

|| незак. выво́дзіць, -во́джу, -во́дзіш, -во́дзіць.

|| наз. вывядзе́нне, -я, н. (да 2, 4 і 5 знач.), вы́вад, -у, М -дзе, м. (да 1 і 2 знач.) і вы́вадка, -і, ДМ -дцы, ж. (да 4 знач.).

вы́весці², -веду, -ведзеш, -ведзе; вы́веў, -вела; вы́ведзі; -ведзены; зак.

1. каго. Распладзіць, выседзець з яйца (птушанят).

В. куранят.

2. што. Вырасціць, стварыць (сорт раслін, пароду жывёл, птушак).

В. новы сорт яблыкаў.

3. што. Збудаваць, паставіць.

В. комін.

4. што. Старанна адлюстраваць, а таксама старанна вымавіць ці праспяваць.

В. літару.

В. трэль.

5. каго-што. Апісаць у мастацкім творы.

В. вобраз сучасніка.

|| незак. выво́дзіць, -во́джу, -во́дзіш, -во́дзіць.