Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

вы́каваць, -кую, -куеш, -куе; -куй; -каваны; зак.

1. што. Куючы, зрабіць што-н.

В. серп.

2. перан., каго-што. Цярпліва стварыць, выхаваць (высок.).

В. непераможную армію.

В. новыя кадры.

|| незак. выко́ўваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. выко́ўванне, -я, н. (да 1 знач.).

вы́казацца, -кажуся, -кажашся, -кажацца; -кажыся; зак.

1. Выказаць сваю думку пра што-н.

Сусветная грамадскасць выказалася супраць вайны.

В. па дакладзе.

В. за рэзалюцыю.

2. Закончыць выказванне, выказаць усё, выгаварыцца.

Дайце жанчыне в.

3. Сказаць, у тых ці іншых словах перадаць сваю думку.

В. дакладна і коратка.

|| незак. выка́звацца, -аюся, -аешся, -аецца.

вы́казаць, -кажу, -кажаш, -кажа; -кажы; -казаны; зак., што.

1. Перадаць словамі.

В. сваю думку.

В. пажаданне.

2. Выявіць, выкрыць тое, што павінна было ўтойвацца ад іншых.

В. сваё хваляванне.

3. Перадаць словамі свае адносіны да каго-, чаго-н.

В. падзяку.

В. спачуванне.

|| незак. выка́зваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. выка́званне, -я, н. (да 1 і 3 знач.).

выка́знік, -а, м.

1. У граматыцы: галоўны член сказа, які абазначае дзеянне ці стан прадмета, выражанага дзейнікам.

2. Тое, што і выразнік.

Францішак Багушэвіч — в. думак і спадзяванняў простага народа.

|| прым. выка́знікавы, -ая, -ае (да 1 знач.).

вы́каласаваць гл. каласаваць.

вы́калаціць, -лачу, -лаціш, -лаціць; -лачаны; зак., што.

1. Уручную збольшага абмалаціць, абабіць.

В. жыта.

2. Спагнаць сілай, прымусам або з цяжкасцю атрымаць (разм.).

В. нядоімкі.

|| незак. выкало́чваць, -аю, -аеш, -ае.

вы́калаць, -лю, -леш, -ле; -лі; -латы і -ланы; зак., што.

1. Праткнуць чым-н. вострым.

В. вока.

2. Зрабіць узор, малюнак і пад., праколваючы чым-н. вострым.

В. татуіроўку.

3. Высечы з сярэдзіны чаго-н. вострым.

В. кусок лёду.

Хоць вока выкалі — вельмі цёмна.

|| незак. выко́лваць, -аю, -аеш, -ае.

вы́калупаць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак., што.

1. Калупаючы, выняць.

В. разынку з булкі.

2. Калупаючы, зрабіць паглыбленне (разм.).

В. ямку.

|| незак. выкалу́пваць, -аю, -аеш, -ае.

|| аднакр. вы́калупнуць, -ну, -неш, -не; -ні; -нуты (да 1 знач.).

вы́калупіць, -плю, -піш, -піць; -плены; зак., што.

Калупнуўшы, выняць.

|| незак. выкалу́пліваць, -аю, -аеш, -ае.

|| аднакр. вы́калупнуць, -ну, -неш, -не; -ні; -нуты.

выкана́льніцкі, -ая, -ае.

Тое, што і выканаўчы (у 2 знач.).

Выканальніцкае майстэрства.