Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

апраўда́ны, -ая, -ае.

Які мае апраўданне (у 2 знач.) у чым-н.

Апраўданая рызыка.

апраўда́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; зак.

1. Даказаць сваю невінаватасць.

А. перад народам.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пацвердзіцца; аказацца правільным.

Спадзяванні апраўдаліся.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Акупіцца, атрымаць кампенсацыю.

Расходы апраўдаліся.

|| незак. апра́ўдвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

апраўда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.

1. каго (што). Прызнаць невінаватым, вынесці апраўдальны прыгавор.

А. падсуднага.

2. што. Даказаць магчымасць чаго-н.

Старацца а. які-н. учынак.

3. што. Паказаць сябе дастойным чаго-н.

А. высокае званне.

А. давер калектыву.

4. што. Акупіць, кампенсаваць.

Расходы апраўдаюць сябе.

|| незак. апра́ўдваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. апраўда́нне, -я, н.

апрацава́ць, -цу́ю, -цу́еш, -цу́е; -цу́й; -цава́ны; зак.

1. што. Вырабіць, адшліфаваць, ачысціць, зрабіць гатовым для чаго-н.

А. дэталь.

А. камень.

2. што. Падрыхтаваць для пасеву, пасадкі.

А. зямлю.

3. перан., каго-што. Уздзейнічаць на каго-н. у пажаданым кірунку, схіліць да чаго-н.

4. Надаць чаму-н. завершаны выгляд; зрабіць больш дасканалым.

|| незак. апрацо́ўваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. апрацо́ўванне, -я, н. і апрацо́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж.

апраці́вець, -ею, -ееш, -ее; зак.

Стаць брыдкім, агідным, невыносным, моцна надакучыць каму-н.

Апрацівелі штодзённыя папрокі і натацыі.

апрацо́ўчы, -ая, -ае.

Які служыць для апрацоўкі, прызначаны для апрацоўкі.

А. інструмент.

Апрацоўчая прамысловасць.

апрача́ і апро́ч, прыназ. з Р.

1. За выключэннем каго-, чаго-н.

Дома ўсе, а. бацькі.

2. У дадатак да каго-, чаго-н.

У хаце, а. ложка, была і канапа.

апруцяне́лы, -ая, -ае.

Застылы, скарчанелы; анямелы, адубелы.

Апруцянелыя ад холаду пальцы.

апруцяне́ць гл. пруцянець.

апрыёры, прысл. (кніжн.).

1. Незалежна ад вопыту, да вопыту; проціл. апастэрыёры.

2. перан. Не правяраючы чаго-н., загадзя.

|| прым. апрыёрны, -ая, -ае; наз. апрыёрнасць, -і, ж.