Verbum

ва́рты, -ая, -ае.

Які заслугоўвае чаго-н. або мае каштоўнасць.

В. ўвагі.

В. пахвалы.

Вопыт, в. пераймання.

◊

Адзін другога варты (разм.) — пра людзей, якія ў аднолькавай ступені маюць адмоўныя якасці, рысы.

Гроша ломанага не варты (разм.) — не мае ніякай вартасці, ніякага значэння.

Не варты выедзенага яйца (разм.) — пра што-н. вельмі дробязнае, нікчэмнае.

Нікуды не варты (разм.) — вельмі дрэнны.

варушы́цца, -рушу́ся, -ру́шышся, -ру́шыцца; незак.

1. Ледзь прыкметна рухацца.

Ледзь варушылася лісце.

2. Кішэць, знаходзіцца ў хаатычным руху (пра вялікую колькасць каго-н.).

Каля пня варушыліся мурашкі.

3. перан. Займацца чым-н., актыўна дзейнічаць (разм.).

Каб усё паспяваць рабіць, трэба добра в.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Праяўляцца, прабуджацца (разм.).

Думкі пачынаюць в.

5. заг. варушы́(це)ся. Ужыв. пры пабуджэнні да дзеяння (разм.).

Но-о, гняды, варушыся!

|| зак. паварушы́цца, -рушу́ся, -ру́шышся, -ру́шыцца.

|| аднакр. варухну́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ні́ся (да 1 і 2 знач.), зварухну́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ні́ся (да 1 і 2 знач.) і паварухну́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ні́ся (да 1 знач.).

|| наз. варушэ́нне, -я, н. (да 1 і 2 знач.).

варушы́ць, -рушу́, -ру́шыш, -ру́шыць; незак.

1. каго-што. Дакранаючыся да чаго-н., прыводзіць у рух.

Вецер варушыць траву.

2. чым. Рухаць павольна, злёгку.

В. губамі.

В. мазгамі (перан.: разважаць, думаць; разм., жарт.).

3. што. Злёгку разграбаць, пераварочваць.

В. сена.

|| зак. разварушы́ць, -рушу́, -ру́шыш, -ру́шыць; -ру́шаны (да 3 знач.) і паварушы́ць, -рушу́, -ру́шыш, -ру́шыць.

|| аднакр. варухну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́ (да 1 і 2 знач.), зварухну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́ (да 1 і 2 знач.) і паварухну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́ (да 2 знач.).

◊

Вухам не варухнуць (разм.) — не звярнуць ніякай увагі на чые-н. словы, дзеянні і пад.

|| наз. варушэ́нне, -я, н.

варшта́т, -а, М -та́це, мн. -ы, -аў, м.

1. Спецыяльна абсталяваны стол для ручной сталярнай, слясарнай і іншай работы.

Слясарны в.

2. Стан для красён (разм.).

|| прым. варшта́тны, -ая, -ае.

ва́рыва, -а, н. (разм.).

Вараная рэдкая страва.

вары́цца, вару́ся, ва́рышся, ва́рыцца; незак.

1. Гатавацца кіпячэннем на агні.

Булён варыцца.

Бульба варыцца.

2. Падвяргацца апрацоўцы шляхам кіпячэння, плаўлення.

Клей варыцца.

Сталь варыцца.

◊

Варыцца ў сваім (уласным) саку — жыць або працаваць, не падтрымліваючы сувязі з іншымі, не выкарыстоўваючы іх вопыт.

|| зак. звары́цца, звару́ся, зва́рышся, зва́рыцца.

вары́ць, вару́, ва́рыш, ва́рыць; ва́раны; незак., што.

1. Гатаваць страву, пітво кіпячэннем на агні.

В. бульбу.

В. абед.

2. Вырабляць што-н. шляхам кіпячэння, плаўлення і пад.

В. мыла.

В. шкло.

3. Рабіць зварку металічных прадметаў і іх частак.

В. сталь.

◊

Галава варыць у каго (разм.) — пра кемлівага, разумнага чалавека.

|| зак. звары́ць, звару́, зва́рыш, зва́рыць; зва́раны.

|| наз. ва́рка, -і, ДМ -рцы, ж. (да 1—3 знач.) і варэ́нне, -я, н. (да 1 і 2 знач.).

|| прым. ва́рачны, -ая, -ае (спец.).

В. цэх.

варыя́нт, -а, М -нце, мн. -ы, -аў, м.

1. Відазмяненне, разнавіднасць.

Праект у двух варыянтах.

Дэбютны в. (у шахматах).

2. Розначытанне ў тэксце.

Выданне твораў Мележа з варыянтамі.

варыя́цыя, -і, мн. -і, -цый, ж.

1. Варыянт (у 1 знач.; кніжн.).

2. Відазмяненне музыкальнай тэмы (у 2 знач.).

Тэма з варыяцыямі.

|| прым. варыяцы́йны, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).

Варыяцыйнае вылічэнне (адна з галін матэматычнага аналізу).

варэ́нікі, -аў, адз. варэ́нік, -а, м.

Від вараных піражкоў, начыненых ягадамі, тварагом.

В. з вішнямі.