Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

бала́ка, -і, ДМ -у, Т -ам, м.; ДМа́цы, Т -ай (-аю), ж., мн. -і, -ла́к (разм.).

Вясёлы гаварун, жартаўнік.

Гэта быў адменны весялун і б.

балала́ечнік, -а, мн. -і, -аў, м.

Музыкант, які іграе на балалайцы, або майстар, што робіць балалайкі.

балала́йка, -і, ДМа́йцы, мн. -і, -ла́ек, ж.

Народны трохструнны музычны інструмент з корпусам трохвугольнай формы.

|| прым. балала́ечны, -ая, -ае.

Б. аркестр.

баламу́т, -а, Му́це, мн. -ы, -аў, м. (разм.).

1. Чалавек, які ўносіць неспакой, беспарадак у адносіны, работу і пад.

Паводзіны баламута.

2. Спакуснік, інтрыган.

Звязалася з гэтым баламутам.

|| ж. баламу́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так.

|| прым. баламу́тны, -ая, -ае.

баламу́ціць, -му́чу, -му́ціш, -му́ціць; незак., каго-што (разм.).

1. Выклікаць неспакой сярод каго-н., уносіць разлад, неразбярыху.

Б. народ.

2. Спакушаць, зачароўваць.

Ах, дзяўчаты, хопіць вам б. хлопца!

Баламуціць светам (разм., неадабр.) — выклікаць непакой, нездавальненне.

|| зак. узбаламу́ціць, -му́чу, -му́ціш, -му́ціць; -му́чаны і забаламу́ціць, -му́чу, -му́ціш, -му́ціць; -му́чаны (да 1 знач.).

бала́нда, -ы, ДМ -дзе, ж. (разм.).

Посная рэдкая поліўка.

Палонных кармілі баландай.

бала́нс¹, -у, м.

1. Раўнавага, ураўнаважванне.

Пачуццё балансу.

2. Падрахунак расходу і прыходу, вынікі фінансавай дзейнасці прадпрыемства, арганізацыі, а таксама ведамасць з такім падрахункам.

Квартальны б.

3. Суадносіны ўзаемна звязаных паказчыкаў якой-н. дзейнасці, працэсу.

Б. народнай гаспадаркі.

|| прым. бала́нсавы, -ая, -ае (у 2 і 3 знач.).

бала́нс², -а і -у, м. (спец.).

1. -у, зб. Ачышчаныя ад кары бярвёны аднолькавай даўжыні, якія ідуць на выраб цэлюлозы.

Адвезці б. на ваганетцы ў цэх.

2. -а. На чыгунцы — перакідная прылада для перацягвання рэек.

Перакінуць б.

|| прым. бала́нсавы, -ая, -ае (у 1 знач.).

Балансавая драўніна.

балансава́ць, -су́ю, -су́еш, -су́е; -су́й; незак.

1. Захоўваць пры няўстойлівым становішчы раўнавагу пры дапамозе рухаў цела.

Б. на канаце.

2. Падводзіць баланс¹ (у 2 знач.; спец.).

3. што. Прыводзіць у адпаведныя суадносіны ўзаемазвязаныя часткі чаго-н. (спец.).

4. што. Ураўнаважваць рухомыя дэталі машын, механізмаў (спец.).

|| зак. збалансава́ць, -су́ю, -су́еш, -су́е; -су́й; -сава́ны.

|| наз. балансава́нне, -я, н.

балансёр, -а, мн. -ы, -аў, м.

Цыркавы артыст, які балансуе на канаце.

|| ж. балансёрка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак.

|| прым. балансёрскі, -ая, -ае.