Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

шапта́цца, шапчу́ся, шэ́пчашся, шэ́пчацца; шапчы́ся; незак.

Гаварыць паміж сабой шэптам.

Шапталіся ў кутку суседкі.

|| наз. шапта́нне, -я, н.

шапта́ць, шапчу́, шэ́пчаш, шэ́пча; шапчы́; незак.

Гаварыць шэптам.

Ш. на вуха каму-н. Ш. малітвы.

|| аднакр. шапну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́.

|| наз. шапта́нне, -я, н.

шапту́н, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.

1. Чалавек, які шэпчацца.

2. перан. Пляткар, распаўсюджвальнік чутак.

3. Знахар, чараўнік (уст.).

|| ж. шапту́ха, -і, ДМу́се, мн. -і, -ту́х.

шапяля́віць, -ля́ўлю, -ля́віш, -ля́віць; незак.

Тое, што і шапяляць.

|| наз. шапяля́ўленне, -я, н.

шапяля́вы, -ая, -ае.

1. Які вымаўляе свісцячыя гукі (с,

з) падобна да шыпячых (ш, ж).

Шапялявае дзіця.

2. Пра свісцячыя зычныя гукі: які вымаўляецца блізка да шыпячых.

Ш. гук.

Шапялява (прысл.) вымаўляць «с».

|| наз. шапяля́васць, -і, ж.

шапяля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е; незак.

Гаварыць невыразна, з шапялявым адценнем.

|| наз. шапяля́нне, -я, н.

шар, -а, мн. -ы́, -о́ў, м.

1. У матэматыцы: частка прасторы, абмежаваная сферай.

Радыус шара.

2. Прадмет такой формы.

Більярдны ш.

Зямны шар — планета Зямля.

Паветраны шар

1) лятальны апарат, які паднімаецца ў паветра лёгкім газам, што запаўняе яго шарападобную абалонку;

2) шарападобная цацка ў выглядзе абалонкі, напоўненай паветрам або газам.

Хоць шаром пакаці — нічога няма, зусім пуста.

|| памянш. ша́рык, -а, мн. -і, -аў, м.

|| прым. шаравы́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).

шараба́н, -а, мн. -ы, -аў, м.

Лёгкі, звычайна двухколавы экіпаж.

|| прым. шараба́нны, -ая, -ае.

шарава́ры, -аў.

1. Шырокія штаны асаблівага крою, якія засоўваюцца ў халявы.

Казацкія ш.

2. Род шырокіх штаноў на гумках унізе.

Лыжныя ш.

|| прым. шарава́рны, -ая, -ае.

шарава́цца, -ру́юся, -ру́ешся, -ру́ецца; -ру́йся; незак.

1. Церці сябе чым-н. (разм.).

Ш. вяхоткай.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Датыкаючыся, церці (у 1 знач.) адзін аб другога пры руху.

Галіны шаруюцца аб сцяну.

|| наз. шарава́нне, -я, н.