Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

шкада́.

1. безас., у знач. вык., каго-чаго або з інф. Пра пачуццё жалю, спагады і пад. да каго-, чаго-н.

Ш. хворай сястры.

Ш. глядзець на яго.

2. безас., у знач. вык., чаго або з інф. Пра нежаданне аддаць, страціць і пад. што-н.

Мне нічога не ш. для вас.

Гадка з’есці і ш. кінуць (прымаўка).

3. безас., у знач. вык., са злучнікамі «што», «калі» ці без іх. Даводзіцца пашкадаваць.

Ш., што яны не прыедуць.

4. у знач. пабочн. сл. На жаль.

З’ездзіць бы, ды, ш., часу няма!

шкадава́нне, -я, н.

1. аб кім-чым. Пачуццё смутку аб чым-н. страчаным, непапраўным, засмучэнне з прычыны чаго-н. непажаданага.

Ш. аб незваротнай страце.

2. да каго-чаго. Спагада, спачуванне.

Адчуваць ш. да каго-н. Зірнуць на каго-н. са шкадаваннем.

шкадава́ць, -ду́ю, -ду́еш, -ду́е; -ду́й; незак.

1. каго (што). Адчуваць жаль, спагаду да каго-н.

Ш. бежанцаў.

2. каго-што і чаго. Берагчы, ашчаджаць, скупіцца, не даваць.

Людзі не шкадавалі жыцця для абароны айчыны.

Ш. грошы або грошай.

3. аб чым і з дадан. Смуткаваць, бедаваць з прычыны чаго-н.

Ш. аб зробленых памылках.

Шкадую, што не пайшоў у тэатр.

4. з інф. Не адважвацца што-н. зрабіць.

Я шкадую зразаць гэта дрэва.

|| зак. пашкадава́ць, -ду́ю, -ду́еш, -ду́е; -ду́й; -дава́ны.

шкадлі́вы¹, -ая, -ае.

1. Які прыносіць шкоду, шкодны.

Шкадлівае паветра.

2. Які часта робіць шкоду; гарэзлівы, памаўзлівы.

Ш. кот.

|| наз. шкадлі́васць, -і, ж.

шкадлі́вы², -ая, -ае.

Які шкадуе, выказвае спагаду, жаль.

Ш. голас.

|| наз. шкадлі́васць, -і, ж.

шкала́, -ы́, мн. шка́лы і (з ліч. 2, 3, 4) шкалы́, шкал, ж.

1. Лінейка або табліца з дзяленнямі ў розных прыборах.

Ш. прыёмніка.

2. Сістэма лікаў, велічынь ва ўзыходным і сыходным парадку (спец.).

Ш. заработнай платы.

|| прым. шка́льны, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).

шкаля́рства, -а, н. (разм., неадабр.).

Несамастойны, начотніцкі падыход да чаго-н.

|| прым. шкаля́рскі, -ая, -ае.

шка́нцы, -аў (спец.).

Месца ў сярэдняй частцы верхняй палубы ваенных караблёў, дзе адбываюцца агляды, цырымоніі і пад.

Каманда выстраена на шканцах.

|| прым. шка́нцавы, -ая, -ае.

Ш. журнал (суднавы журнал).

шкарлу́піна, -ы, мн. -ы, -пін, ж.

1. Цвёрдая абалонка чаго-н. (яйца, арэха і інш.).

2. перан. Тое, што ізалюе, абмяжоўвае магчымасць далейшага дзеяння, развіцця.

Замыкацца ў сваёй шкарлупіне.

шкарляты́на, -ы, ж.

Заразная хвароба, пераважна ў дзяцей, якая суправаджаецца болем у горле, сыпам і далейшым лушчэннем скуры.

|| прым. шкарляты́навы, -ая, -ае і шкарлятыно́зны, -ая, -ае.

Шкарлятынавая эпідэмія.

Шкарлятынозная высыпка.