Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні
абвгдеёжзійклмнопрстуфхцчшэюя
бвгдежзйклмнпрстфхцчшюя
аеілорухыэя

упокат, прысл. (разм.).

Тое, што і покатам (у 1 знач.).

упомніць, ✂; зак. (разм.).

Запомніць, утрымаць у памяці.

  • Дзе ты ўсё ўпомніш.

упор, ✂, м.

  1. гл. уперці, уперціся.

  2. Прадмет, месца, у якое ўпіраюцца, падпорка.

    • Прылегчы на ў. і стрэліць.
    • У. для ног.

  3. Ва ўпор —

    • 1) у непасрэднай блізкасці ад цэлі.
      • Стрэліць ва ўпор;
    • 2) адкрыта, без хітрыкаў (разм.).
      • Сказаць ва ўпор;
    • 3) пільна, прама і блізка.
      • Паглядзець на каго-н. ва ўпор.

◊

  • Рабіць упор на каго-што або на кім-чым — звяртаць асаблівую ўвагу на каго-, што-н., падкрэсліваць значэнне каго-, чаго-н.

упоравень, прысл. і прыназ. (разм.).

  1. прыназ., з чым. На адной лініі, вышыні, глыбіні і пад.; на адным узроўні.

    • Вада ў. з краямі бочкі.
    • Самалёт ляціць у. з воблакамі.

  2. прысл., з кім. Аднолькава, на роўных правах.

    • Адчуваць сябе ў. з іншымі.

  3. прыназ. Поруч, побач.

    • Сядзець у. з кім-н.

упорны, ✂.

Які служыць, прызначаны для ўпору.

  • У. ніт.

употай і употайкі, прысл.

Непрыметна для іншых, тайком, цішком.

  • У. назіраць за кім-н.

управа​1, прысл.

У правы бок, у правым баку.

  • Дарога навярнулася ў.

управа​2, ✂, ж.

  1. Магчымасць зладзіць, управіцца з кім-, чым-н.

    • Знайсці ўправу на каго-н.
    • Няма ўправы на гэтага абібока.

  2. Назва некаторых мясцовых устаноў у дарэвалюцыйны час.

    • Земская ў.
    • Валасная ў.

|| прым. упраўскі, ✂.

управіцца, ✂; зак.

  1. Скончыць якую-н. справу.

    • Аднаму з гаспадаркай не ў.

  2. Паспець за які-н. тэрмін схадзіць або з’ездзіць куды-н. і вярнуцца назад.

    • У. за суткі.

  3. Змагчы, паспець зрабіць што-н.

    • Не ў. адказаць.

  4. Адолець, стрымаць каго-, што-н., падпарадкаваць сваёй волі.

    • У. з дэбашырам.

|| незак. упраўляцца, ✂.

управіць, ✂; зак.

  1. Уставіць на сваё месца (вывіхнутае).

    • У. сустаў.

  2. перан. Аддаць, прадаць; загубіць, знішчыць.

    • У. многа лесу.
    • У. каня.

  3. Даць увязнуць (разм.).

    • У. воз у гразь.

  4. што і чаго. Даглядзець, усё зрабіць (па гаспадарцы; разм.).

    • Прошаным канём гаспадаркі не ўправіш (прыказка).

|| незак. упраўляць, ✂.

|| наз. упраўка, ✂ і упраўлянне, ✂.