Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні
абвгдеёжзійклмнопрстуфхцчшэюя
бвгдежзйклмнпрстфхцчшюя
аеілорухыэя

упеньваць, ✂; незак.

Тое, што і пеніць.

уперавалку, прысл. (разм.).

Перавальваючыся, пахістваючыся на хаду (пра паходку), у развалку.

уперагіб, прысл. (разм.).

Сагнуўшыся вельмі нізка.

  • Згінацца ў.

уперад, прысл.

  1. прысл. У напрамку перад сабой, у напрамку паступальнага руху.

    • Зрабіць два крокі ў.
    • У., да новых перамог!
    • Рухаць навуку ў. (перан.).
    • Крок у. (перан. поспех у чым-н.).

  2. прысл. Спярша, раней, раней за каго-, што-н.; некалі, даўней.

    • У. надумай, а потым гавары.
    • Ён управіўся з заданнем у. за мяне.
    • Тут у. было зусім па-іншаму.

  3. прысл. У лік будучага, авансам.

    • Узяць грошы за месяц у.

  4. прыназ. Раней за каго-н.

    • Не лезь у. бацькі ў пекла (прымаўка пра непатрэбную паспешлівасць).

уперадзе, прысл.

  1. На якой-н. адлегласці перад кім-, чым-н.

    • Ісці ў.
    • Ісці ў. ўсіх.

  2. У будучым.

    • У дзяцей усё ў.

уперамежку, прысл.

Папераменна чаргуючыся, перамяжоўваючыся.

уперамешку, ✂ і упярэмешку, прысл. (разм.).

У перамяшаным выглядзе, у беспарадку.

  • Ёлкі раслі ў. з лісцёвымі дрэвамі.

уперці, ✂; зак.

  1. З цяжкасцю ўпхнуць, уціснуць у што-н. (разм.).

    • У. рэчы ў чамадан.

  2. Унесці (што-н. цяжкае, грувасткае; разм.).

    • У. мяшок з бульбай у сенцы.

  3. Шчыльна прыціснуць да чаго-н.

    • У. жэрдку ў сцяну.
    • У. рукі ў бокі.

  4. перан. Навязаць каму-н., прымусіць насільна ўзяць што-н. (разм.).

    • У. бракаваны прыёмнік.

  5. перан. Патраціць, выдаткаваць (сродкі, грошы; разм.).

    • У. сто рублёў.

|| незак. упіраць, ✂.

|| наз. упор, ✂.

уперціся, ✂; зак.

  1. Уперці канец якога-н. прадмета для апоры, супраціўлення, адштурхвання.

    • У. рукамі ў сцяну.
    • У. вяслом у дно.

  2. У час руху наткнуцца на каго-, што-н., выявіць якую-н. перашкоду.

    • Мы ехалі, ехалі і ўпёрліся ў плот.
    • Справа ўпёрлася ў непрадбачную цяжкасць (перан.).

  3. Упарта не згадзіцца з чым-н., на што-н.; занаравіцца (пра жывёл).

    • Упёрся на сваім.
    • Конь упёрся і ні з месца.

  4. З цяжкасцю або без дазволу ўвайсці куды-н.; улезці ў што-н. (разм.).

    • Упёрся ў хату з бруднымі нагамі.
    • Уперліся ў багну.

|| незак. упірацца, ✂.

|| наз. упор, ✂.

упершыню, прысл.

Першы раз.

  • У. такое бачу.