Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

узвышэ́нне, -я, н.

1. гл. узвысіцца, узвысіць.

2. мн. -і, -яў. Узвышанае месца.

Узысці на ў.

узвядзе́нне гл. узвесці.

узвялі́чыць, -чу, -чыш, -чыць; -чаны; зак., каго-што (высок.).

Паказаць вялікім, значным; праславіць; узнесці.

У. радзіму ў песнях.

|| незак. узвялі́чваць, -аю, -аеш, -ае; наз. узвялі́чванне, -я, н.

|| наз. узвелічэ́нне, -я, н.

узвярну́ць, -вярну́, -ве́рнеш, -ве́рне; -вярні́; -ве́рнуты; зак., што (разм.).

1. Ускапаць, узараць, узламаць паверхню чаго-н.

Свінні ўзвярнулі двор.

Вецер узвярнуў страху.

2. на каго-што. Падняўшы, наваліць, узваліць.

У. паклажу на воз, на плечы.

3. перан., на каго. Прыпісаць каму-н. чужую віну, незаслужана абвінаваціць.

Усю віну ўзвярнулі на стрэлачніка.

|| незак. узваро́чваць, -аю, -аеш, -ае.

узгадава́ць, -ду́ю, -ду́еш, -ду́е; -ду́й; -дава́ны; зак., каго-што.

Вырасціць, гадуючы, выхоўваючы.

Дзетак у. — не грыбоў назбіраць (прыказка). У. сад.

У. надзею (перан.).

|| незак. узгадо́ўваць, -аю, -аеш, -ае.

узгадні́ць, -гадню́, -го́дніш, -го́дніць; -го́днены; зак.

1. што і што з чым. Прывесці ў пэўную адпаведнасць з чым-н.

У. дзеянні.

У. гадавы план з дырэктарам.

2. што з кім. Абмеркаваўшы, выпрацаваць адзіную думку наконт чаго-н., атрымаць згоду на што-н.

У. пытанне з начальствам.

|| незак. узгадня́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. узгадне́нне, -я, н.

узгало́ўе, -я, мн. -і, -яў, н.

Месца на пасцелі, куды кладуцца галавой.

Каля ўзгалоўя стаіць тумбачка.

узганя́ць гл. узагнаць.

узгарэ́цца, -ру́ся, -ры́шся, -ры́цца; -ры́мся, -рыце́ся, -ра́цца; -ры́ся; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Загарэцца, разгарэцца.

Дровы ўзгарэліся.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Нечакана ўзнікнуць, пачацца.

Узгарэлася сварка.

3. перан., чым, без дап. і з інф. Запаліцца якім-н. пачуццём, моцна захацець зрабіць што-н.

У. жаданнем.

|| незак. узгара́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца і узга́рвацца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -аецца (да 1 знач.).

узго́днены, -ая, -ае.

Такі, у якім дасягнута адзінства, згода (у 2 знач.).

Узгодненае рашэнне.

|| наз. узго́дненасць, -і, ж.