Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

ула́снасць, -і, ж.

1. Маёмасць, якая належыць каму-н.

Дзяржаўная ў.

2. Прыналежнасць каго-, чаго-н. каму-, чаму-н. з правам распараджэння.

Прыватная ў. на зямлю.

Набыць што-н. ва ў.

Права ўласнасці.

ула́снік, -а, мн. -і, -аў, м.

1. Уладальнік якой-н. маёмасці.

Дробны зямельны ў.

2. Той, хто імкнецца больш мець, хто ахоплены ўласніцкімі інтарэсамі.

|| ж. ула́сніца, -ы, мн. -ы, -ніц.

ула́сніцкі, -ая, -ае.

Уласцівы ўладальніку прыватнай уласнасці, звязаны з імкненнем да нажывы, абагачэння.

Уласніцкія схільнасці.

ула́сны, -ая, -ае.

1. Які належыць каму-, чаму-н. як уласнасць.

Уласная машына.

2. Свой, асабісты.

Зрабіць што-н. уласнымі рукамі.

На ўласныя вочы ўбачыць.

Па ўласнай волі.

3. Які знаходзіцца ў непасрэдным распараджэнні, падпарадкаванні каго-, чаго-н.

У. карэспандэнт.

Уласная канцылярыя.

4. Літаральны, сапраўдны.

Ва ўласным сэнсе слова.

5. Уласцівы толькі каму-, чаму-н., без пабочных дабавак (спец.).

Уласная вага цела.

Уласнае імя — у граматыцы: назоўнік, які з’яўляецца асабовай індывідуальнай назвай каго-, чаго-н.; проціл. агульнае імя.

Полацк — уласнае імя горада.

уласці́васць, -і, мн. -і, -ей, ж.

Характэрная асаблівасць, рыса, прымета каго-, чаго-н.

Валодаць якімі-н. уласцівасцямі.

У. спадчыннасці арганізма.

уласці́вы, -ая, -ае; каму-чаму.

Які характэрны для каго-, чаго-н., з’яўляецца ўласцівасцю, якасцю каго-, чаго-н.

З уласцівай яму працавітасцю.

Чалавеку ўласціва (прысл.) памыляцца.

ула́шчыць, -чу, -чыш, -чыць; -чаны; зак., каго (што) (разм.).

Улагодзіць, задобрыць каго-н.

|| незак. ула́шчваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. ула́шчванне, -я, н.

уле́ва, прысл.

У левы бок.

Павярнуць у.

уле́гцы, прысл. (разм.).

Без паклажы, паражняком.

Машына пайшла ў.

уле́гчы, уля́гу, уля́жаш, уля́жа; уля́жам, уля́жаце, уля́гуць; улёг, уле́гла і улягла́, уле́гла і улягло́; уля́ж; зак. (разм.).

1. у што і з інф. Поўнасцю аддацца якой-н. справе.

У. ў навуку.

У. габляваць.

2. перан., у што і з інф. Уцягнуцца ў што-н., набыць моцную схільнасць да чаго-н.

У. ў гарэлку.

3. за кім-чым. Кінуцца наўздагон.

Сабака ўлёг за катом.

4. за кім. Пачаць заляцацца.

У. за дзяўчынай.

|| незак. уляга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 1, 2 і 4 знач.).