Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

вы́раўнаваць, -ную, -нуеш, -нуе; -нуй; -наваны; зак., што.

Зрабіць роўным.

В. пляцоўку.

|| незак. выраўно́ўваць, -аю, -аеш, -ае.

вы́раўняцца, -яюся, -яешся, -яецца; зак.

1. Тое, што і выраўнавацца.

2. Разагнуцца, выпрастацца.

Жанчына, убачыўшы нас, выраўнялася, прывіталася.

3. Размясціцца па прамой лініі, параўняцца.

Калона выраўнялася.

В. ў рабоце з кім-н. (перан.).

4. Стаць лепшым (у фізічных або духоўных адносінах).

Хлапец выраўняўся і пастрайнеў.

|| незак. выро́ўнівацца, -аюся, -аешся, -аецца.

вы́раўняць, -яю, -яеш, -яе; -яны; зак., што.

1. Тое, што і выраўнаваць.

2. Разагнуць, выпрастаць.

В. плечы.

3. Зрабіць прамым.

В. шарэнгу.

В. рэчышча.

|| незак. выро́ўніваць, -аю, -аеш, -ае.

вы́рачыся, -ракуся, -рачашся, -рачацца; -рачамся, -рачацеся, -ракуцца; вы́ракся, -клася; зак., каго-чаго.

Адмовіцца, не прызнаць сваім.

В. родных.

В. свайго сына.

|| незак. вырака́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

|| наз. вырачэ́нне, -я, н.

выраша́льны, -ая, -ае.

1. Такі, які можна вырашыць (у 2 і 3 знач.).

Вырашальная праблема.

2. Рашаючы, галоўны, найбольш важны.

В. перыяд у жыцці народа.

|| наз. выраша́льнасць, -і, ж.

вы́рашыцца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -шыцца; зак.

Атрымаць вырашэнне, стаць вырашаным.

Справа вырашылася добра.

|| незак. выраша́цца, -а́ецца.

вы́рашыць, -шу, -шыш, -шыць; -шаны; зак.

1. з інф. або з дадан. Абдумаўшы, прыйсці да якога-н. вываду, заключэння.

Ён вырашыў застацца тут.

2. што. Рашыць, знайсці адказ на што-н.

В. пытанне, праблему.

3. што і з інф. Прыняць рашэнне.

Вырашылі стварыць камісію.

4. што. Рассудзіць.

В. спрэчку.

Вырашыць чый-н. лёс — прадвызначыць чыю-н. будучыню, зыход чаго-н.

|| незак. выраша́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. вырашэ́нне, -я, н. (да 2 і 4 знач.).

вы́рвацца, -рвуся, -рвешся, -рвецца; -рвіся; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Адарвацца, аддзяліцца.

Вырваўся гузік у паліто.

2. Сілай вызваліцца, выйсці адкуль-н.

В. з палону.

Нарэшце мы вырваліся ў тэатр (перан.: знайшлі час).

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Выйсці на паверхню адкуль-н. (пра што-н., што паказваецца, прарываецца адразу).

Полымя вырвалася з коміна.

Вырвалася прызнанне.

4. Аддзяліўшыся ад іншых, пераадольваючы перашкоды, выйсці куды-н.

Гоншчык вырваўся наперад.

|| незак. вырыва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

вы́рваць, -рву, -рвеш, -рве; -рві; -рваны; зак., каго-што.

Рэзкім рухам, рыўком выдаліць, дастаць, узяць.

В. пустазелле.

В. хворы зуб.

В. ліст са сшытка.

В. карандаш з рук.

В. прызнанне ў каго-н. (перан.: прымусіць прызнацца). В. перамогу (перан.).

|| незак. вырыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

выро́ўнівацца гл. выраўняцца.