Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

вы́даткаваць, -кую, -куеш, -куе; -куй; -каваны; зак., што.

Зрасходаваць, патраціць.

В. грошы на будаўніцтва.

В. усе сродкі.

|| незак. выдатко́ўваць, -аю, -аеш, -ае; наз. выдатко́ўванне, -я, н.

|| наз. выдаткава́нне, -я, н.

выда́ткі, -аў, адз. выда́так, -тку, м.

Затраты на што-н., расходная сума.

В. вытворчасці.

Прыбытак і в. бюджэту.

выда́тнасць, -і, ж.

1. гл. выдатны.

2. Што-н. славутае.

Архітэктурныя выдатнасці Полацка.

3. Выдатны ў нейкай справе спецыяліст.

Сусветныя выдатнасці навукі.

выда́тнік, -а, мн. -і, -аў, м.

1. Навучэнец, які мае выдатныя адзнакі па ўсіх вучэбных прадметах.

Круглы в.

2. Работнік, які выдатна выконвае свае абавязкі.

В. вытворчасці.

|| ж. выда́тніца, -ы, мн. -ы, -ніц (да 1 знач.).

выда́тны, -ая, -ае.

1. Які вылучаецца сярод іншых, славуты; які карыстаецца вялікай вядомасцю.

В. вучоны.

2. Незвычайны, выключны.

В. розум.

Выдатныя здольнасці.

3. Вельмі добры.

Прадукцыя выдатнай якасці.

Ты ж выдатна (прысл.) спяваеш.

4. у знач. наз. выда́тна, нескл., н. Самая высокая адзнака (у 4 знач.).

Атрымаць выдатна па хіміі.

|| наз. выда́тнасць, -і, ж. (да 2 і 3 знач.).

вы́дахнуць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -не; вы́дах, -хла; зак. (разм.).

Здохнуць, падохнуць; перавесціся (пра жывёлу).

вы́дацца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -дасца; -дадуцца; зак.

1. Утварыць выступ, выступіць за мяжу чаго-н.

Дом выдаўся вуглом на плошчу.

2. Здарыцца, выпасці; удацца.

Дзень выдаўся цёплы, сонечны.

Ураджай выдаўся добры.

|| незак. выдава́цца, -дае́цца.

вы́даць, -дам, -дасі, -дасць; -дадзім, -дасце, -дадуць; вы́дай; -дадзены; зак.

1. што. Даць што-н., забяспечыць чым-н.

В. грашовы аванс.

В. даведку.

2. што. Вырабіць, выпусціць (якую-н. прадукцыю), падаць як вынік работы (спец.).

Мартэн выдаў першую плаўку.

Машына выдала інфармацыю.

3. (са словам «замуж» або без яго; разм.), каго за каго. Паспрыяць замужжу, аддаць замуж.

В. дачку за афіцэра.

Удала выдалі дзяўчыну.

4. што. Выпусціць з друку, надрукаваць.

В. кнігу.

5. што. Апублікаваць, абвясціць.

В. пастанову.

6. каго-што. Раскрыць, зрабіць вядомым; удаць.

В. змоўшчыкаў.

В. сакрэт.

В. сябе неабдуманым словам.

7. каго-што за каго-што. Прадставіць, назваць каго-, што-н. не тым, кім, чым яны з’яўляюцца.

В. сябра за брата.

В. чутае за бачанае.

|| незак. выдава́ць, -даю́, -дае́ш, -дае́; -даём, -даяце́, -даю́ць; -дава́й.

|| наз. вы́дача, -ы, ж. (да 1—3 і 6 знач.) і выда́нне, -я, н. (да 4 і 5 знач.).

вы́дзел, -у, м. (спец.).

Частка маёмасці, атрыманая ў карыстанне кім-н.

вы́дзеліцца, -люся, -лішся, -ліцца; зак.

1. Выйшаўшы з саставу чаго-н., адасобіцца, стаць самастойным.

Старэйшы сын выдзеліўся з сям’і.

2. Вылучыцца якім-н. чынам сярод іншых.

В. смеласцю.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Выйсці з арганізма.

Выдзелілася макрота.

|| незак. выдзяля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.

|| наз. выдзяле́нне, -я, н. (да 1 і 3 знач.)

|| прым. выдзяля́льны, -ая, -ае (паводле 3 знач.).

В. працэс.