Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

выбача́льны, -ая, -ае (кніжн.).

Які заслугоўвае выбачэння; даравальны.

В. ўчынак.

В. тон.

|| наз. выбача́льнасць, -і, ж.

выбача́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак., каму, каму за што, на што і без дап.

1. Не караць за што-н., дараваць.

Выбачай мне за спазненне.

2. выбача́й(це). Ужыв. пры звароце да каго-н. (часам як пабочнае), калі просяць прабачэння за турботы, непрыемнасць і пад.

Выбачайце, тут я пагарачыўся.

|| зак. вы́бачыць, -чу, -чыш, -чыць.

выба́члівы, -ая, -ае (кніжн.).

Які выказвае выбачэнне.

В. тон.

|| наз. выба́члівасць, -і, ж.

выбачэ́нне, -я, н.

Дараванне віны; тое, што і прабачэнне.

вы́бегчы, -бегу, -бежыш, -бежыць; -бежым, -бежыце, -бегуць; -бег, -гла; -бежы; зак.

1. Выйсці адкуль-н., накіравацца адкуль-н., куды-н., рухаючыся бягом.

В. з хаты.

З лесу выбег лось.

2. Выцечы адкуль-н. цераз край.

Выбегла малако з каструлі.

|| незак. выбяга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

вы́беліць гл. бяліць.

выбіра́цца гл. выбрацца.

выбіра́ць гл. выбраць.

выбі́тны, -ая, -ае.

Выдатны, выключны.

В. вучоны.

вы́біцца, -б’юся, -б’ешся, -б’ецца; зак.

1. з чаго. З цяжкасцямі выйсці адкуль-н., вызваліцца.

В. з натоўпу.

В. з галечы.

В. з даўгоў.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прабіцца, вылезці з-пад чаго-н. на паверхню.

Агонь выбіўся з-пад страхі.

Валасы выбіліся з-пад хусткі.

3. Разбіцца (пра шкло акна).

Выбілася шыба.

Выбіцца з сіл — вельмі стаміцца, знемагчы.

Выбіцца з графіка — парушыць графік работ.

Выбіцца са сну (разм.) — доўга не засынаць, часта прачынацца ноччу.

Выбіцца (або выйсці) у людзі (разм.) — пасля доўгіх намаганняў дасягнуць добрага грамадскага становішча.

|| незак. выбіва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.