Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

заяві́ць, -яўлю́, -я́віш, -я́віць; -я́ўлены; зак., што, аб чым, пра што і са злуч. «што».

Зрабіць заяву аб чым-н.

З. аб сваім намеры.

З. у міліцыю пра крадзеж.

|| незак. заяўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

заяда́цца гл. заесціся.

заяда́ць гл. заесці.

зая́длы, -ая, -ае (разм.).

1. Які надта прыахвоціўся да чаго-н., заўзяты.

З. курэц.

2. Які вядзецца, выконваецца з асаблівай упартасцю, зацяты.

Заядлая спрэчка.

3. Злосны, задзірысты.

З. чалавек.

заязджа́ць гл. заехаць.

зая́ўка, -і, ДМ -я́ўцы, мн. -і, -я́вак, ж.

1. Заява аб сваіх правах або аб атрыманні правоў на што-н.

З. на агародна-садовы ўчастак.

2. Заява з указаннем на патрэбу ў чым-н. (у грашах, матэрыялах і пад.).

З. на будаўнічыя матэрыялы.

|| прым. зая́вачны, -ая, -ае.

зая́ўнік, -а, мн. -і, -аў, м. (афіц.).

Той, хто падае заяву (у 2 знач.).

|| ж. зая́ўніца, -ы, мн. -ы, -ніц.

|| прым. зая́ўніцкі, -ая, -ае.

зая́хкаць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ае; зак. (разм.).

Забрахаць пры пагоні за зайцам.

Ганчак заяхкаў.

за́яц, за́йца, мн. зайцы́, -о́ў, м.

1. Невялікі звярок з атрада грызуноў, а таксама футра з яго.

Палахлівы як з.

За двума зайцамі пагонішся — ні аднаго не зловіш (прыказка).

2. Безбілетны пасажыр або глядач, што пранік куды-н. без білета (разм.).

Ехаць зайцамзнач. прысл.).

|| памянш.ласк. за́йка, -і, мн. -і, -аў, м. (да 1 знач.; ужыв. таксама як ласк. зварот да каго-н.) і за́йчык, -а, мн. -і, -аў, м. (да 1 знач.; ужыв. таксама як ласк. зварот да каго-н.).

|| прым. зае́чы, -ая, -ае (да 1 знач.).

Заечая натура (перан.: палахлівая).

Заечая губа — прыроджанае ненармальнае раздваенне верхняй губы ў чалавека.

зоа... (а таксама заа...).

Першая састаўная частка складаных слоў са знач.:

1) які мае адносіны да заалогіі, напр.: зоакабінет, зоафакультэт;

2) які мае адносіны да жывёл, напр.: зоаінжынер, зоамагазін, зоапаталогія, зоапланктон; «зоа...» пішацца, калі націск у другой частцы слова падае не на першы склад.