Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

заа... (гл. зоа...).

Першая састаўная частка складаных слоў; ужыв. замест «зоа...», калі націск у другой частцы слова падае на першы склад, напр.: заалогія, заапарк, заатэхнік, зааферма, зааэкспарт.

залата... (гл. золата...).

Першая састаўная частка складаных слоў, якая ўжыв. замест «золата...», калі націск у другой частцы падае на першы склад, напр.: залатагрывы, залатаструнны.

зоа... (а таксама заа...).

Першая састаўная частка складаных слоў са знач.:

1) які мае адносіны да заалогіі, напр.: зоакабінет, зоафакультэт;

2) які мае адносіны да жывёл, напр.: зоаінжынер, зоамагазін, зоапаталогія, зоапланктон; «зоа...» пішацца, калі націск у другой частцы слова падае не на першы склад.

зоагеагра́фія, -і, ж.

Навука пра геаграфічнае распаўсюджанне жывёл.

|| прым. зоагеаграфі́чны, -ая, -ае.

зо́лак, -лку, м.

Пачатак світання.

Устаць на золку.

зо́лата, -а, М -лаце, н.

1. Высакародны метал жоўтага колеру, які ўжыв. як мера каштоўнасцей і ў каштоўных вырабах.

Чыстае з.

Не ўсё з., што блішчыць (прыказка). Чырвонае з.

Чорнае з. (пра нафту). Белае з. (пра бавоўну).

2. зб. Манеты або вырабы з гэтага металу.

Купіць рэч за з.

Хадзіць у золаце.

Заваяваць з. на алімпіядзе (залаты медаль; разм.).

3. Пазалочаныя шаўковыя ніткі.

Шыць золатам.

4. перан. Пра таго (тое), што вылучаецца добрай якасцю, вартасцю (ужыв. таксама як ласк. зварот).

Чалавек ён — з.!

З. ты маё!

|| памянш.-ласк. зо́латка, -а, н. (да 4 знач.) і зо́латца, -а, н. (да 4 знач.).

|| прым. залаты́, -а́я, -о́е (да 1 і 3 знач.).

З. пясок.

З. запас.

З. прызёр (хто атрымаў залаты медаль). Залатыя горы абяцаць каму-н. (абяцаць вялікія даброты, багацце).

золата... (а таксама залата...).

Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па знач.:

1) слову «золата», напр.: золатаздабыча, золаташукальнік;

2) слову «залаты», напр.: золатавалосы, золатагаловы.

золатапрамысло́васць, -і, ж.

Галіна горнай прамысловасці, якая занята здабычай золата.

|| прым. золатапрамысло́вы, -ая, -ае.

золатапрамысло́вец, -ло́ўца, мн.о́ўцы, -ло́ўцаў, м.

1. Работнік золатапрамысловасці.

2. Уладальнік залатых прыіскаў.

золаташука́льнік, -а, мн. -і, -аў, м.

Чалавек, які займаецца адшукваннем і распрацоўкай залатых радовішчаў, россыпаў.

|| прым. золаташука́льніцкі, -ая, -ае.