Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

зако́лваць гл. закалоць¹.

зако́лка, -і, ДМ -лцы, мн. -і, -лак, ж.

Шпілька для валасоў.

зако́н, -а і -у, мн. -ы, -аў, м.

1. -у. Сувязь і ўзаемазалежнасць якіх-н. з’яў аб’ектыўнай рэчаіснасці.

З. развіцця прыроды.

З. нераўнамернага развіцця капіталізму.

2. -а. Пастанова дзяржаўнай улады, якая мае найвышэйшую юрыдычную сілу.

Канстытуцыя — асноўны з. суверэннай дзяржавы.

Кодэкс законаў аб працы.

Рабіць па законе.

3. -у. Агульнапрынятае правіла, тое, што прызнаецца абавязковым.

Загад камандзіра — з. для падначаленых.

закона... (а таксама закана...).

Першая састаўная частка складаных слоў, якая ўказвае на адносіны да закона, законаў і пішацца, калі націск у другой частцы падае не на першы склад, напр.: законапарадак, законапраект.

законапалажэ́нне, -я, н.

Закон або сукупнасць законаў (у 2 знач.) у якой-н. галіне права.

законапрае́кт, -а, М -кце, мн. -ы, -аў, м.

Праект закона (у 2 знач.).

зако́ннасць, -і, мн. -і, -ей, ж.

1. гл. законны.

2. Няўхільнае выкананне законаў, становішча, пры якім грамадскае жыццё і дзейнасць забяспечваюцца законамі.

зако́ннік, -а, мн. -і, -аў, м. (разм.).

1. Знаўца законаў (у 2 знач.); заканазнавец.

2. Той, хто строга прытрымліваецца закона (у 2 знач.).

|| ж. зако́нніца, -ы, мн. -ы, -ніц.

зако́нны, -ая, -ае.

1. Які адпавядае закону (у 2 і 3 знач.), грунтуецца на законе (у 2 і 3 знач.).

З. дакумент.

З. прыём барацьбы.

На законных падставах.

2. перан. Цалкам зразумелы і дапушчальны; абгрунтаваны.

З. папрок.

|| наз. зако́ннасць, -і, ж.

зако́нчаны¹, -ая, -ае.

1. Які мае неабходную паўнату, цэласнасць.

Закончаная думка.

З. сказ.

2. Які дасягнуў дасканаласці ў якой-н. справе, мастацтве, цалкам сфарміраваны (кніжн.).

З. майстар.

З. мастак.

3. Пра чалавека як носьбіта адмоўных якасцей.

З. нягоднік.