Verbum

кало́дка, -і, ДМ -дцы, мн. -і, -дак, ж.

1. Невялікая калода; тое, што і калода (у 1 знач.).

Парэзаць бярозу на калодкі.

2. Кусок дрэва, які служыць асновай у некаторых інструментах, прыборах.

К. рубанка.

3. Кусок дрэва, выструганы ў форме ступні, які выкарыстоўваецца пры пашыве абутку; капыл.

Выплятаць лапці на калодцы.

4. Сярэдняя частка кола, у якой умацоўваюцца спіцы.

Колы па калодкі ў гразі.

5. Планка для мацавання на грудзях ордэнаў, медалёў ці ордэнскіх стужак.

Ордэнская к.

|| памянш. кало́дачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.

|| прым. кало́дачны, -ая, -ае (да 2 і 3 знач.).

кало́дкі, -дак (уст.).

Масіўныя драўляныя кайданы, якія надзявалі раней на ногі, рукі і шыю арыштанта для папярэджання ўцёкаў.

кало́днік, -а, мн. -і, -аў, м. (уст.).

Арыштант, закаваны ў калодкі.

кало́дый, -ю, м. (спец.).

Густы клейкі раствор нітрацэлюлозы ў сумесі спірту і эфіру (выкарыстоўваецца ў медыцыне, фатаграфіі).

кало́ід, -у, М -дзе, м. (спец.).

Некрышталізаванае клеепадобнае рэчыва (бялок, крухмал і інш.), прамежкавае паміж растворам і эмульсіяй.

|| прым. кало́ідны, -ая, -ае і калаіда́льны, -ая, -ае.

К. раствор.

○

Калоідная сістэма — гетэрагенная сістэма, якая складаецца з мноства дробных часцінак якога-н. рэчыва, што знаходзіцца ў суспензаваным стане ў аднародным асяроддзі.

Калоідная хімія — раздзел фізічнай хіміі, у якім разглядаюцца працэсы ўтварэння і разбурэння дысперсных сістэм.

кало́к, калка́, мн. калкі́, калко́ў, м.

1. гл. кол.

2. Драўляны або металічны шпянёк для нацягвання струн у музычных інструментах.

Скрыпічныя калкі.

|| памянш. кало́чак, -чка, мн. -чкі, -чкаў, м.

кало́на, -ы, мн. -ы, -ло́н, ж.

1. Частка архітэктурнага збудавання ў выглядзе высокага слупа, якая служыць апорай франтонаў, унутраных частак будынка або ў якасці манумента.

Станцыя метро з калонамі.

Трыумфальная к.

2. Пра людзей, прадметы, якія размешчаны або рухаюцца адно за адным на пэўнай дыстанцыі.

Паходная к.

Трактарная к.

◊

Пятая калона (кніжн., неадабр.) — пра арганізаванае здрадніцтва ўнутры краіны (першапачаткова — аб контррэвалюцыйнай групе, якая дзейнічала ў тыле Іспанскай рэспублікі ў 1936—1939 гг.).

|| памянш. кало́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж. (да 1 знач.).

|| прым. кало́нны, -ая, -ае (да 1 і спец. да 2 знач.).

Калонная зала.

кало́нія, -і, мн. -і, -ній, ж.

1. Краіна або тэрыторыя, якая знаходзіцца пад уладай замежнай дзяржавы (метраполіі), пазбаўленая палітычнай, эканамічнай і дзяржаўнай самастойнасці.

2. Паселішча выхадцаў, перасяленцаў з другой краіны, вобласці.

Нямецкія калоніі ў Расіі.

3. Згуртаванне землякоў, якія жывуць у чужой краіне, у чужым горадзе.

4. Месца жыхарства асоб, паселеных разам з той або іншай мэтай.

Дзіцячая працоўная к.

5. Сукупнасць арганізмаў, якія жывуць у злучэнні адзін з адным (спец.).

К. мікраарганізмаў.

К. каралаў.

|| прым. каланія́льны, -ая, -ае (да 1 і 5 знач.).

Каланіяльная палітыка.

Каланіяльныя водарасці.

кало́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж.

1. гл. калона.

2. Назва розных тэхнічных прыстасаванняў у форме падоўжанага цыліндра, звязанага з цэнтральным рэзервуарам, з якіх адпускаецца бензін, газ, вада і інш.

Бензінавая к.

Газавая к.

3. Рад лічбаў, слоў, размешчаных па вертыкалі; слупок тэксту ў газеце, кнізе.

К. лічбаў.

К. газетнага тэксту.

|| прым. кало́нкавы, -ая, -ае (да 2 знач.; спец.).

Калонкавае свідраванне.

кало́рыя, -і, мн. -і, -рый, ж.

Адзінка вымярэння колькасці цеплыні.