Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

заста́віць¹, -та́ўлю, -та́віш, -та́віць; -та́ўлены; зак.

1. што чым. Ставячы што-н., заняць усю плошчу.

З. паліцу кнігамі.

2. што чым. Загарадзіць чым-н.

З. праход шафай.

3. што за што. Паставіць, змясціць што-н. за што-н.

З. ложак за шырму.

|| незак. застаўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

заста́віць², -та́ўлю, -та́віш, -та́віць; зак., каго (што) з інф.

Прымусіць рабіць што-н.

З. пайсці да доктара.

|| незак. застаўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

застагна́ць, -тагну́, -то́гнеш, -то́гне; -тагні́; зак.

Пачаць стагнаць.

З. ад болю.

застарэ́лы, -ая, -ае (разм.).

Закаранелы, невылечны, непапраўны.

Застарэлая хвароба.

Застарэлыя звесткі.

застарэ́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -э́е; зак. (разм.).

Закаранець, устарэць.

Хвароба застарэла.

Метады кіраўніцтва застарэлі.

заста́ўка, -і, ДМ -ўцы, мн. -і, -та́вак, ж.

Малюнак на шырыню старонкі ў пачатку кнігі, раздзела.

|| прым. заста́вачны, -ая, -ае.

заста́цца, -тану́ся, -тане́шся, -тане́цца; -танёмся, -таняце́ся, -тану́цца; -та́нься; зак.

1. Прадоўжыць знаходжанне дзе-н.

З. дома.

З. на другі год у класе.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Захавацца, не знікнуць.

Засталося пачуццё крыўды.

3. Пакінуць, захаваць пэўны стан, погляды, становішча і пад.

З. пры сваёй думцы.

Якім быў, такім і застаўся.

4. Апынуцца ў якім-н. становішчы, стане і пад.

З. за гаспадара.

З. задаволеным.

За ім застаўся доўг.

З. ні з чым.

5. Аказацца ў наяўнасці пасля карыстання чым-н., смерці каго-н. і пад.

У вінтоўцы застаўся адзін патрон.

Пасля бацькі засталося двое дзяцей.

6. безас., каму з інф. Прыйдзецца, прыйшлося.

Мне засталося з усім згадзіцца.

7. кім, у кім. Прагуляўшы ў картачнай гульні, атрымаць якую-н. мянушку ў залежнасці ад назвы гульні (разм.).

З. дурнем.

З. ў дурнях (таксама перан.: аказацца ў недарэчным становішчы).

|| незак. застава́цца, -таю́ся, -тае́шся, -тае́цца; -таёмся, -таяце́ся, -таю́цца.

заста́ць, -та́ну, -та́неш, -та́не; -та́нь; зак.

Тое, што і заспець.

Вайна застала мяне ў дарозе.

|| незак. застава́ць, -таю́, -тае́ш, -тае́; -таём, -таяце́, -таю́ць.

застая́лы, -ая, -ае.

1. Які доўгі час прастаяў, не рухаўся.

З. конь.

2. Які страціў свежасць ад працяглай нерухомасці.

Застаялая вада.

|| наз. застая́ласць, -і, ж.

застая́цца, -таю́ся, -таі́шся, -таі́цца; -таі́мся, -таіце́ся, -тая́цца; -то́йся; зак.

1. Доўга прастаяць без руху.

Коні застаяліся.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Страціць нармальны стан, сапсавацца, доўга знаходзячыся ў нерухомасці.

Вада застаялася.

3. Затрымацца, прастаяўшы доўга на адным месцы.

З. перад карцінай.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Застацца на доўгі час не выкарыстаным (разм.).

Летам асвяжальны напітак у магазіне не застаіцца.

|| незак. засто́йвацца, -аюся, -аешся, -аецца.