Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

наперако́с, прысл.

1. Коса, не прама ў адносінах да чаго-н.

Дзверы павяло н.

2. перан. Не так, як трэба, як жадалася.

Жыццё пайшло н.

наперарэ́з.

1. прысл. Перасякаючы чый-н. шлях.

Кінуцца н.

2. прыназ. з Д. Выражае прасторавыя адносіны: ужыв. пры назве асобы ці прадмета, шлях якіх хто-, што-н. перасякае.

Бегчы н. машыне.

напе́рснік¹, -а, мн. -і, -аў, м.

Частка верхавой конскай збруі з трох рамянёў, з якіх адзін ідзе ад персяў да папругі, а два — па баках.

напе́рснік², -а, мн. -і, -аў, м. (уст.).

Блізкая асоба, якой давяраюць свае тайны.

|| ж. напе́рсніца, -ы, мн. -ы, -ніц.

напе́рстаўка, -і, ДМ -таўцы, мн. -і, -так, ж.

Травяністая лекавая расліна сямейства залознікавых з кветкамі, якія нагадваюць напарстак.

напе́рці, -пру́, -прэ́ш, -прэ́; -про́м, -праце́, -пру́ць; напёр, -пе́рла; напры́; зак. (разм.).

1. на каго-што. Штурхаючы, націснуць усім целам.

Н. на дзверы.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прыйсці ў вялікай колькасці.

У залу наперла многа людзей.

3. чаго. Прынесці, прывезці ў вялікай колькасці чаго-н.

Н. дошак на падлогу.

4. чаго. Напхаць у вялікай колькасці чаго-н.

Н. вопраткі ў шафу.

5. безас., каму. Вельмі спатрэбіцца, прыспічыць.

Наперла ж яму менавіта сёння ехаць.

|| незак. напіра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 1 і 4 знач.).

напе́рчыць гл. перчыць.

напе́ў, -пе́ву, мн. -пе́вы, -пе́ваў, м.

Тое, што і мелодыя.

Танцавальны н.

Народныя напевы.

напе́ўны, -ая, -ае.

Меладычны, пявучы.

Напеўныя вершы.

|| наз. напе́ўнасць, -і, ж.

напе́цца, -пяю́ся, -пяе́шся, -пяе́цца; -пяёмся, -пеяце́ся, -пяю́цца; зак. (разм.).

Уволю, доўга папець.

І напеліся, і натанцаваліся.