Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

над (нада), прыназ. з Т.

1. Ужыв. пры абазначэнні размяшчэння, знаходжання каго-, чаго-н. зверху, паверх каго- ці чаго-н.; у непасрэднай блізкасці да таго, што названа залежным словам.

Туман над возерам.

Нада мной.

Вёска над Прыпяццю.

2. Ужыв. для абазначэння накіраванасці дзеяння на што-н., засяроджанасці на чым-н.

Працаваць над творам.

Сядзець над задачай.

3. У спалучэнні з займеннікам «усе» паказвае на вышэйшае праяўленне ўласцівасцей дадзенага прадмета.

Мароз над усімі маразамі.

над... (над’..., нада...), прыстаўка.

I. Утварае дзеясловы са знач.:

1) павелічэнне чаго-н. чым-н., напр., надбудаваць;

2) няпоўнае дзеянне, якое распаўсюджваецца на частку чаго-н., напр.: надпіць, надламаць, над’есці, надарваць.

II. Утварае назоўнікі і прыметнікі са знач. больш высокага становішча, напр.: надброўе, надгартанны.

надае́длівы, -ая, -ае.

Тое, што і надакучлівы.

Надаедлівыя мухі.

надае́сці, -дае́м, -даясі́, -дае́сць; -даядзі́м, -даясце́, -даяду́ць; -дае́ш; зак., каму, з інф. і без дап.

Тое, што і надакучыць.

|| незак. надаяда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

надаі́ць, -даю́, -до́іш, -до́іць; -до́ены; зак., чаго.

Атрымаць даеннем якую-н. колькасць малака.

|| незак. надо́йваць, -аю, -аеш, -ае.

надаку́члівы, -ая, -ае.

Такі, які дакучае.

Н. чалавек.

|| наз. надаку́члівасць, -і, ж.

надаку́чыць, -чу, -чыш, -чыць; зак., каму, з інф. і без дап.

Зрабіцца непрыемным сваёй аднастайнасцю, паўтарэннем.

Н. пытаннямі.

Надакучыла (безас.) гуляць.

|| незак. надаку́чваць, -аю, -аеш, -ае і надакуча́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

надале́й, прысл.

На будучы час, на потым.

Падтрымліваць і н. сяброўскія адносіны.

нада́нне гл. надаць.

надарва́цца, -рву́ся, -рве́шся, -рве́цца; -рвёмся, -рвяце́ся, -рву́цца; -рві́ся; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Крыху, не да канца парвацца.

Вяроўка надарвалася.

2. Пашкодзіць сваё здароўе ад празмерных намаганняў.

Н. на будоўлі.

|| незак. надрыва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

|| наз. надрыва́нне, -я, н.