Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

выхава́цель, -я, мн. -і, -яў, м.

Тое, што і выхавальнік.

|| ж. выхава́целька, -і, ДМ -льцы, мн. -і, -лек.

вы́хаваць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак.

1. каго (што). Вырасціць, даўшы адукацыю, навучыўшы паводзіць сябе.

В. дзяцей.

В. кадры інтэлігенцыі.

2. каго (што). Шляхам сістэматычнага ўздзеяння, уплыву сфарміраваць чый-н. характар.

В. мужнага барацьбіта.

3. што ў кім. Прывіць што-н. каму-н., усяліць што-н. у каго-н.

В. у дзецях любоў да радзімы.

|| незак. выхо́ўваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. выхава́нне, -я, н.

В. дзяцей.

В. волі.

Узяць на в.; прым. выхава́ўчы, -ая, -ае. Выхаваўчая работа.

В. працэс.

В. сродак.

вы́хад, -у, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.

1. гл. выйсці.

2. З’яўленне на сцэне дзеючай асобы.

3. Месца, праз якое выходзяць.

Нара мае два выхады.

Запасны в.

4. перан. Спосаб выйсця з якога-н. становішча.

5. Колькасць вырабленага прадукту (спец.).

В. круп першым гатункам.

|| прым. выхадны́, -а́я, -о́е (да 2, 3 і 5 знач.).

Выхадная роля (нязначная, другарадная роля ў тэатральным прадстаўленні). В. прадукт.

вы́хадзец, -дца, мн. -дцы, -дцаў, м.

1. Прышэлец, перасяленец з іншай краіны.

В. з Іспаніі.

2. Той, хто перайшоў з аднаго сацыяльнага асяроддзя ў другое.

В. з сялян.

вы́хадзіць¹, -джу, -дзіш, -дзіць; -джаны; зак. (разм.).

1. што. Абысці пехатой многія мясціны.

В. усе навакольныя лясы.

2. без дап. Прахадзіць які-н. час.

Выхадзіў палавіну дня.

3. што. Дабіцца чаго-н., доўга або неаднаразова ходзячы.

Нічога мы там не выхадзілі.

|| незак. выхо́джваць, -аю, -аеш, -ае.

вы́хадзіць², -джу, -дзіш, -дзіць; -джаны; зак., каго-што (разм.).

Клопатамі дапамагчы выгадаваць, выспець, выздаравець.

В. раненага.

В. малады сад.

|| незак. выхо́джваць, -аю, -аеш, -ае.

вы́хадка, -і, ДМ -дцы, мн. -і, -дак, ж.

Учынак, які парушае агульныя нормы паводзін.

Непрыстойная в.

выхадны́, -а́я, -о́е.

1. гл. выйсці, выхад.

2. Які надзяваецца не для працы; святочны, парадны.

В. касцюм.

3. Які выдаецца пры звальненні з работы.

Выхадная дапамога.

4. у знач. наз. выхадны́, -о́га, м., выхадна́я, -о́й, ж., мн. -ы́я, -ы́х. Той, хто выкарыстоўвае свой выхадны дзень (разм.).

Ён сёння в.

5. у знач. наз. выхадны́, -о́га, мн. -ы́я, -ы́х, м. Тое, што і дзень адпачынку (разм.).

Паедзем у в. па грыбы.

Выхадныя даныя — звесткі пра месца і час выхаду кнігі, часопіса і пад.

вы́хапіць, -плю, -піш, -піць; -плены; зак., каго-што.

Схапіўшы, вырваць, выняць.

В. пакет з рук.

В. шаблю з ножнаў.

|| незак. выхо́пліваць, -аю, -аеш, -ае.

выхваля́ка, -і, ДМ -у, Т -ам, м.; ДМя́цы, Т -ай (-аю), ж., мн. -і, -ля́к (разм.).

Той (тая), хто любіць выхваляцца; хвалько.