Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

наперабо́й, прысл.

Перабіваючы, перапыняючы адзін аднаго.

Загаманілі н.

напераве́с, прысл.

Трымаючы перад сабой, з нахілам уперад (пра стрэльбу, вінтоўку, піку і пад.).

З пікай н.

напераго́нкі, прысл.

Стараючыся апярэдзіць адзін аднаго, навыперадкі.

Кінуцца н.

напе́рад, прысл. і прыназ. з Д.

1. прысл. У напрамку перад сабой; у напрамку руху.

Зрабіць крок н.

Глядзець н.

2. перан. У будучыню.

Жыццё кліча нас н.

3. прысл. Раней часу, раней за што-н. іншае (разм.).

Пахваліцца н.

4. прысл. Раней вызначанага тэрміну, авансам.

Узяць плату н.

5. у знач. выкл. Ужыв. як каманда рухацца ў напрамку перад сабой. «Н.!» — скамандаваў камбат.

6. прыназ. з Д. Выражае прасторавыя адносіны: ужыв. пры назве асобы ці прадмета, на лінію руху якіх ці ў напрамку перад якімі хто-, што-н. выходзіць, выбягае і пад.

Забегчы н. каму-небудзь.

напе́радзе, прысл. і прыназ.

1. прысл. На нейкай адлегласці перад кім-, чым-н.

Ісці н.

Н. быў лес.

2. прысл. У будучым.

У цябе яшчэ ўсё н.

Н. была цікавая работа.

3. прыназ. з Р. Выражае прасторавыя адносіны: ужыв. пры назве асобы ці прадмета, на некаторай адлегласці перад якімі хто-, што-н. знаходзіцца.

Ісці н. ўсіх.

Сесці н. каго-н.

наперако́р.

1. прысл. Насуперак чаканням, не так, як хто-н. хацеў.

Гаварыць н.

2. прыназ. з Д. Не зважаючы на што-н.

Н. стыхіі.

наперако́с, прысл.

1. Коса, не прама ў адносінах да чаго-н.

Дзверы павяло н.

2. перан. Не так, як трэба, як жадалася.

Жыццё пайшло н.

наперарэ́з.

1. прысл. Перасякаючы чый-н. шлях.

Кінуцца н.

2. прыназ. з Д. Выражае прасторавыя адносіны: ужыв. пры назве асобы ці прадмета, шлях якіх хто-, што-н. перасякае.

Бегчы н. машыне.

напе́рснік¹, -а, мн. -і, -аў, м.

Частка верхавой конскай збруі з трох рамянёў, з якіх адзін ідзе ад персяў да папругі, а два — па баках.

напе́рснік², -а, мн. -і, -аў, м. (уст.).

Блізкая асоба, якой давяраюць свае тайны.

|| ж. напе́рсніца, -ы, мн. -ы, -ніц.