Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

дату́ль, прысл. (разм.).

1. Да таго месца.

Дайшоў д., дзе дарога зварочвала ў лес.

2. Да таго часу.

Сядзеў у хаце д., пакуль не скончыўся дождж.

датча́не, -ча́н, адз.а́нін, -а, м.

Народ, які складае асноўнае насельніцтва Даніі.

|| ж. датча́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак.

|| прым. да́цкі, -ая, -ае.

да́тчык, -а, мн. -і, -аў, м.

Прыстасаванне, якое прымае інфармацыю, пераўтварае яе ў зручны для выкарыстання сігнал і перадае кантрольна-вымяральнаму ці каманднаму прыбору.

Цеплавыя датчыкі.

даты́чны, -ая, -ае.

1. Прыналежны да чаго-н., які мае пэўнае дачыненне да чаго-н.

Д. да музыкі чалавек.

Асобы, датычныя да злачынства.

2. у знач. наз. даты́чная, -ай, мн. -ыя, -ых, ж. У матэматыцы: прамая лінія, якая праходзіць праз пункт крывой і супадае з ёй у гэтым пункце.

Правесці датычную да акружнасці.

|| наз. даты́чнасць, -і, ж. (да 1 знач.).

даты́чыцца, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -чыцца; незак., каго-чаго.

Мець дачыненне да каго-, чаго-н.

Справа датычылася прысутных.

Гэта вас не датычыцца.

датэрміно́вы, -ая, -ае.

Які выконваецца ці заканчваецца раней вызначанага тэрміну.

Датэрміновае заканчэнне будоўлі.

Датэрмінова (прысл.) здаць экзамены.

даўбе́шка, -і, ДМ -шцы, мн. -і, -шак, ж.

1. Круглае палена з патончаным канцом-дзяржаннем для расколвання, убівання чаго-н. у што-н.; невялікая доўбня.

Увагнаў калок даўбешкай.

Даўбешкамі забівалі палі.

2. перан. Пра тупога, някемлівага чалавека (разм., лаянк.).

Д. часам пост займае немалы.

даўбня́ гл. доўбня.

даўга... (гл. доўга...).

Першая састаўная частка складаных слоў; пішацца, калі націск у другой частцы слова падае на першы склад, напр.: даўгавечны, даўганосы.

даўгава́ты, -ая, -ае.

1. Некалькі даўжэйшы за нармальны.

Плашч яму д.

2. Не круглы на выгляд, прадаўгаваты.

Твар у хлопца д.