Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

дуалі́зм, -у, м.

Філасофскае вучэнне, якое прызнае ў аснове свету два незалежныя і раўнапраўныя пачаткі: матэрыю і дух.

|| прым. дуалісты́чны, -ая, -ае.

дуб, -а і -у, мн. дубы́, -о́ў, м.

1. -а. Буйное лісцевае дрэва сямейства букавых з цвёрдай драўнінай і пладамі-жалудамі.

Д. галлё распусціў.

2. -у, толькі адз. Драўніна гэтага дрэва.

Бочка з дубу.

3. -а, перан. Пра высокага, моцнага чалавека або пра неразумнага чалавека (разм.).

|| памянш.ласк. дубо́к, -бка́, мн. -бкі́, -бко́ў, м. (да 1 знач.) і дубо́чак, -чка, мн. -чкі, -чкаў, м. (да 1 знач.).

|| прым. дубо́вы, -ая, -ае.

дубава́ты, -ая, -ае (разм.).

Цвёрды, грубы, няздатны.

Дубаватыя рукі.

|| наз. дубава́тасць, -і, ж.

дубальто́вы, -ая, -ае (разм.).

1. Падвойны.

Дубальтовыя рамы.

2. Які мае два ствалы (пра зброю).

дубальто́ўка, -і, ДМо́ўцы, мн. -і, -то́вак, ж. (разм.).

Двухствольная паляўнічая стрэльба.

Тульская д.

дуба́сіць, -а́шу, -а́сіш, -а́сіць; незак. (разм.).

1. каго (што). Жорстка, бязлітасна біць.

Яго ўжо не раз дубасілі за пакражу.

2. па чым, у што. Моцна стукаць.

Д. у дзверы.

|| зак. аддуба́сіць, -а́шу, -а́сіш, -а́сіць (да 1 знач.).

дубе́ц, -бца́, мн. -бцы́, -бцо́ў, м.

Тонкі гібкі прут.

З дубцоў плятуць кашы.

Не гані каня дубцом, а гані аўсом (з нар.).

|| памянш. ду́бчык, -а, мн. -і, -аў, м.

дубе́ць, -бе́ю, -бе́еш, -бе́е; незак.

1. Мерзнуць, калець.

Не зайздросная справа д. на марозе.

2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Цвярдзець, лубянець ад холаду.

Кажух дубее на холадзе.

дуб’ё, -я́, н., зб. (разм.).

1. Палкі, колле і пад.

2. перан. Пра тупых, бесталковых людзей (пагард.).

дубі́льнік, -а, мн. -і, -аў, м.

Рэчыва для дублення шкур.

Сінтэтычныя дубільнікі.